Meer meten met minder bloed

Het RIVM heeft de methode Multiplex Immuno assay (MIA) ontwikkeld, waarmee bloed kan worden onderzocht op de aanwezigheid van beschermende antistoffen tegen vrijwel alle infectieziekten uit het Rijksvaccinatie-programma. Het nieuwe van de methode is dat een hiel- of vingerprikje volstaat, in plaats van losse testen waarvoor honderden microliter bloed nodig zijn. Groot voordeel is dat bloedonderzoek op deze manier minder belastend is voor kinderen en volwassenen.

Twee kleurenlasers

De Multiplex Immuno assay (MIA) is ontwikkeld op basis van de zogenoemde Luminex xMAP-technologie. Het RIVM zag ruim tien jaar geleden een niche om deze technologie in te zetten om simultaan antistoffen tegen vele ziekteverwekkers tegelijkertijd te onderzoeken. Inmiddels wordt de MIA-methode breed ingezet. “Zo kun je controleren of ziekten echt zijn verdwenen, of mensen een infectie hebben doorgemaakt en hoe goed vaccinaties – nog – werken”, zegt Fiona van der Klis, hoofd van Immune Surveillance van het Centrum Infectieziektebestrijding.

Honderden bloedmonsters per dag

Met behulp van de MIA worden met twee kleurenlasers antistoffen tegen meerdere ziekteverwekkers tegelijk gemeten. Een rode laserstraal registreert de soort ziekteverwekker en een groene laser meet hoeveel antistoffen het bloed bevat. “Dagelijks kunnen we honderden bloedmonsters meten. Zelfs gedroogd bloed op een filterpapiertje volstaat.” Het aantal metingen met behulp van de MIA neemt gestaag toe, zegt Van der Klis. “Tegen steeds meer infectieziekten wordt gevaccineerd en er duiken steeds nieuwe op.”

Internationale interesse

Het RIVM deelt zijn expertise over de toepassingen van de MIA met volgens Van der Klis “zeer geïnteresseerde” onderzoeks- en public health-organisaties zoals de Britse Oxford Vaccine Group, het Amerikaanse Center for Disease Control (CDC) en de Wereldgezondheidsorganisatie (WHO).

Voorbeeld uit de praktijk

De pneumokok is een bacterie die vaak voorkomt in de neus- en keelholte van de mens zonder ziekte te veroorzaken. Maar de bacterie kán soms ook leiden tot ziektes als longontsteking, hersenvliesontsteking of bloedvergiftiging.

Immunoloog Ger Rijkers, hoofd van het Science Department van het University College Roosevelt in Middelburg doet een dag per week in het St. Antoniusziekenhuis in Nieuwegein onderzoek naar uitbreiding van het aantal pneumokokkenbacteriën waartegen de antistoffen met de techniek MIA kunnen worden opgespoord. “Met 25 van de 92 serotypen kan dat al. Het streven is om ze allemaal te kunnen meten.”

Vernieuwend

Rijkers vindt het vernieuwende van de Multiplex Immuno-assay (MIA) dat je met één bloedmonster zo veel verschillende zaken kunt meten. Rijkers, destijds immunoloog in het Wilhelmina Kinderziekenhuis Utrecht, werkte vijftien jaar geleden voor het eerst met de techniek om pneumokokkenbacteriën te meten, waarna de samenwerking op pneumokokkenonderzoek met het RIVM startte.

Investeren

“Het aantal bepalingen dat je met een druppel bloed kunt doen, breidt zich steeds uit. Theoretisch is het mogelijk om twee- tot driehonderd bepalingen tegelijk te doen, al groeit daarmee ook het risico op onbetrouwbare uitkomsten.” Onderzoeksinstellingen moeten bij dergelijke innovatieve technieken wel bereid zijn om te blijven investeren, benadrukt hij. “Alleen zo kun je de voortdurende technische ontwikkelingen bijbenen. Gelukkig hebben we in het Antoniusziekenhuis net geld voor nieuwe apparatuur gekregen.”