Van idee tot implementatie: een lange weg

Innovatie  is een traject van jaren. Dat heeft alles te maken met het feit dat een nieuw middel of methode – denk aan een nieuwe test voor een van de screeningsmethoden of bevolkingsonderzoeken – bewezen veilig en doeltreffend moet zijn. Dat kost tijd. Hieronder laten we in vogelvlucht zien welke stappen nodig zijn voor concrete innovatie en wordt duidelijk waarom er zoveel tijd mee gemoeid is.

Aankondiging

‘Minister Edith Schippers van Volksgezondheid, Welzijn en Sport breidt de hielprikscreening uit met 14 aandoeningen. Op dit moment wordt er getest op 17 ziektes bij pasgeborenen. Ze doet dit op advies van de Gezondheidsraad die vorige week het rapport 'Neonatale screeningen, nieuwe aanbevelingen' uitbracht’, zo liet het ministerie van VWS in april 2015 in een persbericht weten.

Voordat een innovatie binnen een bevolkingsonderzoek – zoals in dit geval de uitbreiding van de hielprik- in de krant wordt aangekondigd, is er al heel veel aan vooraf gegaan. De innovatie is bovendien nog niet beschikbaar. Het zal op dat moment nog enkele jaren duren voordat deze nieuwe test ook daadwerkelijk deel uitmaakt van het bevolkingsonderzoek. Hieronder kort een overzicht van het hele traject waardoor duidelijk wordt waarom innovatie tijd kost.

Startpunt stap 1: pioniersfase

De eerste stap naar innovatie is vaak een bericht naar aanleiding van een wetenschappelijke publicatie. In deze fase onderzoeken en testen wetenschappers of de innovatie ook interessant is en een toegevoegde waarde kan hebben.

Stap 2: verificatie en validatie 2-5 jaar

In deze fase wordt bekeken of de innovatie voldoet aan de specificaties en geschikt is voor datgene waar het voor gebruikt gaat worden. Daarnaast wordt er aanvullend wetenschappelijk onderzoek uitgevoerd naar of en hoe de innovatie ook in een screeningspopulatie kan worden ingezet.

Stap 2: adviestraject Gezondheidsraad 1-2 jaar

Een wetenschappelijke innovatie kan vanuit het wetenschappelijke veld, maar ook vanuit de maatschappij gesignaleerd worden. In Nederland is het dan de Gezondheidsraad (GR) die de minister van VWS adviseert. Daarbij kijkt de GR of de wetenschappelijke resultaten – vaak conform de internationale criteria van Wilson en Jungner - ook daadwerkelijk zinvol zijn voor het bevolkingsonderzoek. Is er een duidelijke meerwaarde? Wegen de voordelen op tegen de nadelen? Moet er toch nog aanvullend onderzoek plaatsvinden voor de toepassing van de innovatie in een bevolkingsonderzoek? Dit advies vindt plaats op verzoek van VWS en neemt gemiddeld zo’n een tot twee jaar in beslag.

Stap 3: uitvoeringstoets 1 - 2 jaar

Als na dit advies blijkt dat de nieuwe wetenschappelijke inzichten in kwestie ook daadwerkelijk een meerwaarde heeft voor screeningen of bevolkingsonderzoeken, kan de volgende stap worden gezet. Nu wordt er gekeken of de innovatie ook praktisch uitvoerbaar is, of er draagvlak voor is in het veld, en of de vernieuwing financieel haalbaar is.

Het ministerie van VWS vraagt in dit stadium aan het RIVM-CvB of deze een zogenaamde uitvoeringstoets kan doen. In 2016/2017 zal de uitvoeringstoets plaatsvinden voor de uitbreiding van de hielprik. Tijdens deze toets moeten vragen worden beantwoord als: ‘Hoe kunnen we de innovatie praktisch gezien in het bevolkingsonderzoek passen? Wat zijn de gevolgen hiervan voor de processen? Wat zijn de rollen, taken en verantwoordelijkheden van alle stakeholders in dit proces? Waar zitten de knelpunten? Welke kosten zijn er aan verbonden? En wat zijn de kwaliteitseisen? Zo’n toets, zorgvuldig beschreven in een rapport, neemt al snel één tot twee jaar in beslag.

Stap 4: de implementatie 2 jaar                         

Als uit de uitvoeringstoets blijkt dat de innovatie haalbaar is dan neemt VWS een definitief besluit om een innovatie in te voeren. VWS geeft het RIVM-CvB daarna de opdracht om de innovatie ook daadwerkelijk te implementeren. Dat betekent dat alle betrokken partijen zoveel mogelijk gezamenlijk aan de gang gaan om de voorbereidingen te treffen om de innovatie te implementeren. Voor het RIVM-CvB betekent dit: bv. aanbesteden van de test en laboratoria,  het inrichten van het monitoring- en evaluatietraject en ict-systemen, en richtlijnen en de kwaliteitborging aanpassen. Uiteraard in overleg en samen met betrokken partijen. De voorbereiding van een innovatie vraagt veel van de medewerkers die betrokken zijn. Wij en de samenwerkende partijen moeten hiervoor medewerkers vrijmaken of aannemen. Dit implementatietraject neemt zo’n twee jaar in beslag.

Draagvlak

In Nederland vinden we het belangrijk dat er binnen het veld van de stakeholders draagvlak is voor de innovatie. Dit draagvlak vormt een belangrijke pijler onder het bevolkingsonderzoek en de wijze waarop we een voorbereiding voor innovatie vormgeven. Wanneer alle partijen optimaal betrokken zijn bij de innovatie, is de kans van slagen groot.

Dilemma: snelheid versus zorgvuldigheid

Het dilemma dat zich vaak aandient bij innovaties op het gebied van screeningen en bevolkingsonderzoeken, is snelheid versus zorgvuldigheid. Het traject van idee naar implementatie neemt jaren in beslag omdat elke stap zorgvuldig onderzocht, getoetst en geëvalueerd moet worden. Tegelijkertijd denderen de ontwikkelingen op de markt voort en kan het zijn dat soortgelijke innovaties in andere landen vroegtijdig in de markt worden aangeboden.

Aanbestedingen en rechtszaken

Vaak wordt het innovatietraject vertraagd door aanbestedingsprocedures en de daaruit volgende rechtzaken.