Pinguins

Halve graad klimaatwinst door aanpassing cfk-verdrag

Een explosieve groei van de broeikasgassen hfk's (fluorkoolwaterstoffen) is afgewend, doordat in Kigali (Rwanda) 190 landen zijn overeengekomen het Montreal Protocol aan te passen en zo hfk's grotendeels uit te bannen.

Wetenschappelijke basis verdrag

RIVM-onderzoeker Guus Velders is net terug uit Rwanda, waar hij de onderhandelingen voor het zogenaamde hfk-amendement van het Montreal Protocol heeft bijgewoond. "Als toehoorder op de achterbankjes", aldus Velders, die sinds 1997 in het scientific assessment panel van het Montreal Protocol zit. Dat presenteert om de vier jaar een rapport over de effecten van dat protocol.

Ozonlaag

Sinds de inwerkingtreding van het Montreal Protocol (1989), bedoeld om de ozonlaag te beschermen, is het gebruik van cfk's met 95 procent afgenomen. Daarvoor in de plaats kwamen echter hfk's. Die zijn niet schadelijk voor de ozonlaag, maar wel (net als cfk's overigens) veel sterkere broeikasgassen dan CO2. Velders: "In 1987 (jaar van ondertekening Montreal Protocol, red.) was wel bekend dat hfk's een broeikaseffect hadden, maar hun klimaateffect was toen nog geen item." Inmiddels groeit de concentratie hfk's in de atmosfeer jaarlijks met tien procent, aldus Velders.

Velders is blij met het amendement van het Montreal Protocol, omdat zijn wetenschappelijk werk aan de basis hiervan ligt. En wel op twee manieren. "Ik heb in 2007 klimaateffecten van het Montreal Protocol bekeken. Toen hebben we aangetoond dat klimaatwinst van het Montreal Protocol vijf à zes keer groter was dan het Kyoto Protocol. Terwijl het helemaal niet bedoeld was voor het klimaat. Partijen hadden niet op het netvlies staan dat ze ook iets voor het klimaat konden doen."

Vervolgens heeft Velders in latere wetenschappelijke artikelen de aanstaande groei in het gebruik van hfk's onder de aandacht gebracht - "we verwachten dat wereldwijd tot 2030 nog zo'n 700 miljoen airco's worden geïnstalleerd", zo omschrijft hij een van de oorzaken daarvan - en het gevolg hiervan op het klimaat: een temperatuurstijging van 0,3 tot 0,5 graad Celsius in 2100.

Klimaatwinst van het Montreal Protocol circa vijf keer groter dan het Kyoto Protocol

Eerder dit jaar gaf Velders een presentatie bij een ministersbijeenkomst van de Climate and Clean Air Coalition, waarbij ook minister John Kerry van de VS en EU-commissaris Miguel Arias Canete aanwezig waren. Er lagen toen vier verschillende voorstellen voor een hfk-amendement. Velders mocht uitleggen wat de klimaateffecten daarvan zouden zijn.

1.200 elektriciteitscentrales

Het nu aangenomen 'Kigali-amendement' beperkt volgens Velders de temperatuurstijging door hfk's tot 0,06 graad Celsius in 2100. Dat wordt bereikt door een reductie van 80 tot 85 procent van hfk-gebruik. Daarbij gelden er drie referentieniveaus: voor westerse landen het gemiddelde van 2011-2013, voor de grootste groep niet-westerse landen (waaronder China) het gemiddelde van 2020-2022 en voor een kleine groep landen (waaronder India) het gemiddelde van 2024-2026. "Om het concreet te maken: de reductie is ongeveer even groot als de uitstoot van 1.200 middelgrote elektriciteitscentrales die draaien op fossiele brandstoffen."

'Meest succesvolle klimaatverdrag'

Durwood Zaelke, directeur van het Institute for Governance and Sustainable Development (ngo en denktank voor klimaatbeleid) en al vele jaren betrokken bij de ontwikkeling van het Montreal Protocol, is enthousiast over het Kigali-amendement. "Het is een geweldig resultaat, dat de klimaateffecten met minstens negentig procent verzacht. De marktverandering die het amendement veroorzaakt neemt de overige tien procent voor haar rekening. Het amendement werkt als katalysator voor verbeteringen in energie-efficiency van airco's, koelkasten en andere producten."

Hapklare brokken

"Het amendement zorgt voor een temperatuurreductie die niet eerder met andere akkoorden is bereikt. Daarnaast maakt het de weg vrij voor soortgelijke overeenkomsten zoals die van ICAO (internationale burgerluchtvaartorganisatie, red.), die een begin is gaan maken met de beperking van de broeikasgasuitstoot van commerciële luchtvaartmaatschappijen. Het Kigali Amendement en het Montreal Protocol maken duidelijk dat het nuttig is om het klimaatprobleem in hapklare brokken te verdelen en die aan te pakken met maatwerk."

Strijdkreet

"Guus Velders leidde het team dat het artikel schreef voor PNAS (veel geciteerd wetenschappelijk tijdschrift, red.) waarin de klimaatbijdrage van het Montreal Protocol wordt uitgerekend. Dat heeft de basis gelegd voor erkenning van dit verdrag als het tot nu toe meest succesvolle klimaatverdrag. Daarna leidde hij het team dat vaststelde hoe sterk je de klimaateffecten verzacht als je de uitstoot van hfk's beperkt. In 2013 maakte hij deel uit van het team dat uitrekende dat het hfk-amendement de klimaatstijging met een 0,5 graad Celsius kon verminderen. Dit doel van 0,5 graad werd de strijdkreet van de voorstanders van het Kigali Amendement."