Strijd tegen de muggen

Besmetting met het zikavirus geeft vaker niet dan wel symptomen. In Caraïbisch Nederland is daardoor slechts het topje van de ijsberg van het aantal besmettingen zichtbaar.

Arts op Curaçao: Topje van de ijsberg

Izzy Gerstenbluth, public health arts en epidemioloog op Curaçao en regionaal arts/consulent op de BES-eilanden (Bonaire, St. Eustatius, Saba), kan de huidige situatie met zika moeilijk inschatten. “Van de mensen die zijn besmet, heeft tachtig procent geen symptomen. Van de rest gaat een klein aantal naar de dokter en een nog kleiner aantal naar het lab. We zien dus het topje van de ijsberg. Harde cijfers en een volledig overzicht ontbreken, ook doordat we nog niet alle data van de verschillende labs binnen hebben.”

Wel krijgt Gerstenbluth de laatste weken vanuit de regionale peilstations een toename van meldingen die passen bij zika: huiduitslag en jeuk, algehele malaise, gewrichtsklachten, koorts. “We hebben een staartje van orkaan Matthew gehad. Veel regen betekent veel muggen en een grotere kans op besmetting.”

Van de mensen die zijn besmet, heeft tachtig procent geen symptomen.

Overzicht

Op basis van de – combinaties van – symptomen maakt hij een overzicht. “Zo kunnen we patronen ontdekken. Bij een uitbraak wordt bij deze patiënten via specifieke diagnostiek gecontroleerd of zij zika hebben.” Of chikungunya of dengue, andere virussen die door dezelfde Aedes aegypti-mug worden overgebracht. Chikungunya veroorzaakt – anders dan zika – bij tachtig procent van de besmette personen forse symptomen, vooral gewrichtsklachten en malaise. “Zij gaan sneller naar de dokter, waardoor je bij chikungunya dus eerder een piek ziet in het aantal gevallen. Bij zika zie je hooguit wat verheffingen in aantallen symptomen. Daarnaast kunnen we ons ook een beeld vormen aan de hand van de labaanvragen en –uitslagen van de Laboratory Based Surveillance.”

Vaccin

Voor zika en chikungunya bestaat geen vaccin of medicijn. Muggenbestrijding is cruciaal én een probleem, zegt Gerstenbluth.  “Het kost veel moeite en menskracht. We adviseren al jaren dat mensen ook in hun eigen omgeving stilstaand water in goten en bakken opruimen, maar er is een kloof tussen weten en doen. Advies en voorlichting zouden een groter onderdeel van het overheidsbeleid moeten zijn.” Ook armoede en gebrek aan kennis vormen een structureel probleem bij de preventie van zika en andere infectieziekten.

 

Muggenbestrijder: duurzame bestrijding

Afgelopen juni was medisch entomoloog (insectenkundige) Marieta Braks van het Centrum Infectieziektebestrijding RIVM bij de algemene vergadering op St. Maarten, waar de WHO, epidemiologen en volksgezondheidsdiensten van de zes eilanden spraken over International Health Regulation (IHR), muggenbestrijding en diagnostiek. Braks heeft het afgelopen jaar alle zes eilanden van Caraïbisch Nederland bezocht om de muggenbestrijding te inventariseren. “De eilanden verschillen erg van elkaar op het gebied van politiek, cultuur, geografie, organisatie van de gezondheidszorg en muggenbestrijding. Onderling overleg is heel belangrijk om van elkaar te leren.”

Vele aanwezigen op de bijeenkomst waren volgens Braks verbaasd dat er nu zoveel aandacht is voor zika, terwijl er bij de chikungunya-uitbraak in 2013 nauwelijks alarm werd geslagen. “Toch is de ziektelast daarvan veel groter dan van besmetting met het zikavirus. Daarnaast komt dengue al jaren voor op de eilanden.” Braks heeft goede hoop dat de huidige aandacht voor het muggenprobleem leidt tot een structurele en langdurige investering voor duurzame muggenbestrijding door de eilanden.

Responsteam: meldingsplicht

Bij uitbraken zoals van zikavirusinfecties vormt de Landelijke Coördinatie Infectieziektebestrijding (LCI) een responsteam dat mede adviseert over beleid, zegt Margreet te Wierik, arts bij de LCI van het Centrum Infectieziektebestrijding. Virologen, communicatiemedewerkers, epidemiologen, een entomoloog, artsen infectieziektestrijding – ook uit Caraïbisch Nederland – èn gynaecologen brengen daarbij de uitbraak in kaart en stellen specifiek beleid op. “Wij zijn voor het ministerie de inhoudelijke partner”, zegt Te Wierik. Op basis van de feiten worden professionals en publiek geïnformeerd en wordt beleid, zoals de zorg voor zwangeren met een zikavirusinfectie, onder de aandacht gebracht.

Wij zijn voor het ministerie de inhoudelijke partner

Sinds 1 november geldt voor zikavirusinfecties een meldingsplicht: bij gecompliceerde infecties en die bij zwangere vrouwen.  “Zij krijgen extra controles en er worden gegevens verzameld totdat het kind twee jaar is.” Zikavirustesten voor Caraïbisch Nederland worden, behalve door het RIVM en Erasmus MC, ook uitgevoerd op Curaçao. “Er wordt aan gewerkt dat álle testen in het Caraïbisch gebied kunnen worden gedaan. Dat zou veel transporttijd en geld schelen.”