Infokaarten als veiligheidsinstrument in de bouw
Ongelukken zitten in een klein hoekje, ook op de werkvloer. De meeste risico’s zijn wel bekend, maar ongevallen blijven zich herhalen. Om daar wat aan te doen is naar Deens voorbeeld het initiatief genomen om ‘infokaarten’ te ontwikkelen. Hiermee worden leidinggevenden zich bewuster van de oorzaken van risico’s van de bouwwerkzaamheden en kunnen ze beter sturen op veiligheid.
De infokaarten worden ontwikkeld onder leiding van Martijn van Ooijen, veranderkundige bij organisatiebureau Kessels & Smit The Learning Company. De kaarten zijn als veiligheidsinstrument ontworpen voor een van de herstelwerkzaamheden als gevolg van de aardbevingen in Groningen: de vervanging van schoorstenen op woningen. Op de kaarten zijn steeds acht risicovolle momenten van de klus in beeld gebracht: waar zitten de grootste risico’s op een ongeval en welke maatregelen kun je nemen?
Martin Damen, directeur van beleidsonderzoeksbureau Rigo, is bij dit project betrokken om de ongevalsdata uit Storybuilder en WebOrca te gebruiken voor het werk in het aardbevingsgebied. Zo bleek bijvoorbeeld dat gevaarlijke situaties ontstaan als dakwerkers die de schoorstenen vervangen met een verreiker, ongepland uit de bak van de verreiker stappen. Bijvoorbeeld als ze een weggerolde baksteen uit de goot van een huis halen of nét niet bij een hoekje van de schoorsteen kunnen komen. “Mensen denken toch snel: ach, het is niet zo hoog. Als mijn collega het kan, kan ik het ook. Het duurt maar heel even, de klus moet toch af, het is wel zo netjes om die steen weg te halen, enzovoort,” licht Damen toe.
"Veilig werken is een leiderschapsvraagstuk"
Hij legt uit dat de veiligheidsstrategie van bedrijven neerkomt op het vertrouwen in vooraf gestelde veiligheidsregels en werkafspraken zoals: ‘je gaat nooit uit de bak’. Dat vertrouwen is zo groot dat er niet wordt nagedacht over alternatieven als er iets onverwacht gebeurt. Bijvoorbeeld: we zorgen dat er geen stenen kunnen wegrollen of we gebruiken een bak die wel bij dat hoekje kan. Damen: “De Storybuilder en WebOrca van het RIVM laten zien dat die situaties zich in de praktijk nu eenmaal voordoen. Deze twee systemen bevatten een schat aan informatie over risicovolle arbosituaties in Nederland.“
Het gaat in preventie vooral om leiderschap, stelt Van Ooijen. “Als we leidinggevenden met dergelijke situaties confronteren, schrikken ze vaak. Dat kan eigenlijk niet!” Bewustwording is dus heel belangrijk. Veiliger werken vraagt om ander leiderschapsgedrag. “Met behulp van de infokaarten komen we hierover met leidinggevenden in gesprek,” vervolgt Van Oijen. Wat is zijn houding ten opzichte van de medewerkers? Predikt hij snel of veilig werken? Welke afspraken zijn er over veilig werken gemaakt?
Damen en van Ooijen zijn ervan overtuigd: je kunt proberen via regels af te dwingen dat bepaalde dingen niet mogen, maar het is effectiever om het gedrag in de praktijk onder de loep te nemen en te kijken welke oplossingen mogelijk zijn. De infokaarten zijn inmiddels door meerdere bouwers bekeken en aangescherpt. Van Ooijen vindt ze heel krachtig: “Werken met de ongevalsdata werkt!”