Citizen science verandert alles
Samen meten aan luchtkwaliteit is een kennisportaal voor ondersteuning van citizen science-projecten op het gebied van milieu. Tot nu toe voornamelijk op gebied van luchtkwaliteit, maar het plan is om projecten over geluid en andere onderwerpen ook te faciliteren. “Al doende leren we hoe het moet.”
“Citizen science verandert onze hele manier van werken,” zegt Hester Volten, onderzoeker bij het Centrum Milieukwaliteit van het RIVM. "De manier waarop we meten en modelleren, de manier waarop we gegevens verwerken, de communicatie, alles. We krijgen allerlei soorten nieuwe gegevens binnen, daar moet je voor openstaan."
Hester Volten werkt samen met een groep collega’s aan innovatie van de milieumonitoring. De technologie voor het meten van luchtkwaliteit verandert momenteel snel. Het Landelijk Meetnet Luchtkwaliteit wordt omgevormd tot een meetnet nieuwe stijl, waarin diverse organisaties en burgerwetenschappers samenwerken.
Vertrouwen en begrip
Burgerwetenschappers gebruiken sensoren om de luchtmetingen te doen. De data kunnen ze op het ‘Samen meten dataportaal’ plaatsen. Ze kunnen die data dan bijvoorbeeld vergelijken met (officiële) metingen in de buurt. Annemarie Piscaer uit Rotterdam is een van hen. Zij is aangesloten bij het Stadslab Luchtkwaliteit Rotterdam. “Citizen Science brengt de wetenschap weer terug naar de burgers”, vindt zij. “Uiteindelijk gaat het om vertrouwen en begrip voor elkaar."
Kennis breder inzetten
Hester Volten: “Omdat het RIVM de officiële luchtmetingen doet in Nederland, krijgen wij veel vragen voor samenwerkingsverbanden. Het is mooi om je kennis breder in te zetten. Dat zie ik ook als onze rol. Bij de start van een citizen science-project worden we vaak om raad gevraagd, dan moeten wij bijvoorbeeld ook durven zeggen: wat jullie nu willen, werkt niet. Dat moet vroeg in het proces, want anders is het zonde van de energie die mensen erin steken.”
'Een activist wil ook dat de getallen kloppen'
Citizen science in de straat
Gelukkig werkt het meestal wel, en vullen burgerwetenschappers en RIVM’ers elkaar goed aan. Zo richt het RIVM zich bij metingen vooral op een landelijk dekkend beeld, en wil de burger vooral weten hoe het ervoor staat in de eigen straat.
Hester Volten constateert dat je als wetenschapper flexibel moet zijn om citizen science goed te doen. “Al doende leren we hoe het moet. We besteden geen maanden aan het perfecte plan. We beginnen met iets dat ’t ongeveer doet. Daarna komen de verbeteringen door feedback van de gebruikers.” Zo bleek dat het team meer moest uitleggen over inhoud en context. Want wat is fijn stof precies? Er staan nu diverse korte video’s op de website en op het YouTube kanaal ‘Samen milieu meten’. Ook beantwoorden ze vragen via Twitter (@samenmeten). Als ze een bepaalde vraag vaak krijgen via social media, werken ze die ook weer uit in tekst of in een video.
'Citizen science is een nieuwe manier van kijken'
Behoefte aan feiten
Doelen van het RIVM kunnen natuurlijk afwijken van doelen van iemand die metingen doet. Hoe gaat dat in de praktijk? Hester Volten: “Dat valt erg mee. Een activist bijvoorbeeld wil ook dat de getallen kloppen. De behoefte aan feiten is groot. Dus dat sluit juist prima aan.”
Ze vindt dat citizen science in bijna alle gevallen kan, maar één situatie kan nooit. “Als mensen of instanties al van tevoren weten wat eruit moet komen. Dan ben je dus geen scientist. Je moet openstaan voor elk resultaat, wat er ook uit komt.”
Betrokkenheid
De kwaliteit van binnenkomende data is wisselend. Hester Volten: “Dat hoeft geen probleem te zijn, want het ruimtelijk beeld wordt wel vaak beter. Je kunt gegevens van minder goede sensoren met modellen prima koppelen aan de hoog-kwalitatieve gegevens in het meetnet.”
Citizen science gaat verder dan alleen meten, hoe nuttig ook. “We zijn een paar jaar met deze manier van luchtmetingen bezig. Er is nu een ontwikkeling gaande naar zelf data analyseren. Steeds meer burgerwetenschappers willen daar zelf aan bijdragen. Een mooie volgende stap. Daar willen we graag bij helpen.”
Nieuwe manier van kijken
Tot slot een tip van Hester Volten voor onderzoekers die overwegen om zelf met citizen science te starten. “Begin gewoon en sta open voor de voordelen. Eén ding is zeker: je gaat iets anders meten dan je tot nu toe doet met je reguliere systeem.
Van huis uit ben ik sterrenkundige. In ultraviolette straling zie je hele andere dingen dan in infrarood. Zo is het ook met citizen science. Het is een nieuwe manier van kijken. Als je dat doet, gaat er een wereld voor je open.”
