Jonge citizen scientists onderzoeken de bodem

Het citizen science-project ‘De levende bodem’ is onderdeel van GLOBE, een wereldwijd netwerk van 30.000 scholen in 117 landen. De scholen onderzoeken samen met wetenschappers hun eigen schoolomgeving. De gegevens zijn wereldwijd beschikbaar voor wetenschappers en leerlingen, voor onderzoek èn onderwijs. De leerlingen dragen dus heel direct bij aan wetenschappelijk onderzoek.

Verbinding met samenleving

Het RIVM is een vaste samenwerkingspartner van GLOBE Nederland en Directeur–Generaal André van der Zande is ambassadeur voor GLOBE. De samenwerking wordt de komende jaren nog verder uitgebreid.

Al vanaf 1995 doet het RIVM mee aan het GLOBE-project ‘De levende bodem’. Liesbet Dirven, onderzoeker bij Centrum Duurzaamheid, Milieu en Gezondheid is de drijvende kracht hierachter. Ze ziet het citizen science-project als een uitgelezen kans voor het RIVM om een sterkere verbinding met de samenleving te maken. “Kinderen worden van jongs af aan bewust gemaakt van de bodem en hoe belangrijk die is voor de voedselproductie. Ze meten zelf, dragen zo bij aan wetenschappelijk onderzoek en zien hun gegevens terug op kaarten.”

Wormenkaart

Een goede bodemkwaliteit is van groot belang voor de landbouw, vooral voor de voedselproductie. Veel gegevens die de leerlingen verzamelen, komen terecht in de Atlas Natuurlijk Kapitaal. In het geval van de wormentellingen is dat de ‘wormenkaart’. Maar ze meten ook de bodemademhaling, dat is de hoeveelheid CO2 die de bodem ‘uitademt’.

Lekker veel in de praktijk

Wat maakt het voor de scholen interessant om hieraan mee te doen? Een leerling: “Bij GLOBE doen we lekker veel in de praktijk. Bij biologie blijft het bij theorie en leren uit een boek. Nu mogen we het allemaal zelf een keer echt doen.”

De leerlingen vinden het leuk dat hun metingen ertoe doen. Het geeft ze bovendien een vrij gevoel, even weg uit de klas en naar buiten.

Samenwerking met leraren

Elke leraar die meedoet wordt aan een wetenschapper gekoppeld. Liesbet Dirven is gekoppeld aan Frans Bezemer, docent bij het Wartburg College in Rotterdam. Dit leidde onder meer tot een gezamenlijke publicatie. Het project Levende bodem is voor veel lessen interessant. Zowel voor de vakken natuurkunde, aardrijkskunde als biologie levert het lesstof op, bijvoorbeeld over duurzaamheid.

GLOBE is een mondiaal netwerk. Het mooie daarvan is dat er ook internationale uitwisseling tussen scholen, zoals met Ierland, plaatsvindt. “Zo komt het doel van GLOBE: ‘je zet je metingen op de aardbol’ nog beter tot z’n recht.”

"Nu mogen we het allemaal een keer zelf doen."

Data opsturen

Als uitdaging noemt Dirven het daadwerkelijk binnenkrijgen van de bodemmetingen. Voor de andere modules binnen GLOBE zijn al apps beschikbaar om gegevens direct in de centrale database in te voeren. “Leerlingen vinden het erg leuk om te meten in de buitenlucht, maar de data daarna opsturen is soms wat lastiger.”

Om dat verder te bevorderen, sluit het RIVM binnenkort met dit project aan bij de natuurkalender van de website Nature Today, waarbij het heel gemakkelijk is om je data te plaatsen. Extra voordeel is dat ook andere burgerwetenschappers daar de data kunnen aanvullen.

RIVM in de klas

GLOBE is ook onderdeel van ‘RIVM in de klas’. Op dit platform bieden RIVM’ers gastlessen aan over uiteenlopende onderwerpen. De les ‘De levende bodem’ is er een van. Verder kan het RIVM bijvoorbeeld lessen verzorgen over drinkwater of hoofdluis.

Impact

Liesbet Dirven is blij dat dit citizen science-project zo’n succes is. “Veel kinderen beleven hierdoor de bodem en leren zelf onderzoeken. De bewuste bodemgebruikers van de toekomst! Het project ‘de levende bodem’ en GLOBE in het algemeen hebben een duidelijke wetenschappelijke en maatschappelijke impact. Alle deelnemers hebben een betekenisvolle rol in het geheel.”

Meer informatie

De levende bodem

Video leerlingen tijdens Geoweek

Wormenkaart uit Atlas Natuurlijk Kapitaal

Publicatie Frans Bezemer, Matthijs Begeyn en Liesbet Dirven-van Breemen (2017) – GLOBE levert een mondiale database. Tijdschrift Bodem, jaargang 27, nr 4, aug 2017.

Natuurkalender van Nature Today