Leefomgeving door burgers beter in beeld

“Om een wijk gezond te maken is actieve betrokkenheid van bewoners noodzakelijk”.  Elise van Kempen is onderzoeker van het centrum Duurzaamheid, Milieu en Gezondheid (DMG) van het RIVM en projectleider. “Bewoners zijn experts in het (gezond) wonen, werken, spelen en leren van hun eigen wijk. Hun kennis maakt het mogelijk om een aanpak in te zetten die goed aansluit bij hun belevingswereld en behoeften. Dat is een belangrijke randvoorwaarde voor effectieve gezondheidsinterventies.”

Aansluiten bij behoeften

Het project ‘KIJK! Een gezonde wijk’ waarvan de wijkschouw-app een onderdeel is, brengt wetenschap en bewonersparticipatie bij elkaar. “Het schouwen van de buurt bleek zo arbeidsintensief, dat we zochten naar een mogelijkheid om bewoners hiervoor in te zetten. Gaandeweg ontstond het idee om een app te ontwikkelen als hulpmiddel, waarin een aantal indicatoren van gezondheid waren verwerkt.”

Onvoorspelbaar proces

“Normaal bepalen wij wat en hoe we onderzoeken, maar nu was de vraag: beste bewoners, wat is volgens jullie het probleem en waar willen jullie iets mee?”, legt Van Kempen uit. Een groep van vijf bewoners keek over de schouders van de projectgroep mee en dacht actief mee. Gevraagd en ongevraagd. Samen met het feit dat dit een nieuwe manier van onderzoeken was liep het daardoor anders dan de onderzoekers verwachtten. Uiteindelijk deden de deelnemers via de app ook zelf meldingen. Zijn de opdrachten om de verschillende indicatoren te meten ingekort en versimpeld. En is er een speurtocht toegevoegd als stimulans om de app te gebruiken.

'Bewonersorganisatie Eigenwijks speelde een een belangrijke rol bij het werven van deelnemende bewoners.'

Keuze onderzoeksteam

De samenstelling van het onderzoeksteam is iets om nadrukkelijk rekening mee te houden, vindt Van Kempen. “De bewonersorganisatie Eigenwijks speelde een belangrijke rol bij het werven van deelnemende bewoners. Zij kennen de wijk en hebben een groot netwerk van vrijwilligers. Dat netwerk van vrijwillige gezondheidsambassadeurs hebben ze ingezet om bewoners te werven voor ons project. Dat hielp enorm. Als zo’n netwerk er nog niet is, vraagt dat een goede voorbereiding en veel tijd”.

Citizen empowerment

Het samen met burgers bepalen en data verzamelen heeft veel rijkere kwalitatieve gegevens opgeleverd. ”Door de aanpak en gegevens te bespreken met bewoners kwamen we samen tot nieuwe inzichten. Daarmee konden bewoners anders handelen in een nieuwe ronde van het meten en verzamelen van gegevens. Wat ons betreft een prachtig voorbeeld van citizen empowerment. Niet alleen nieuwe en relevante data zijn het resultaat, maar we hebben buurtbewoners ook bewuster gemaakt van hun omgeving en nieuwe inzichten gegeven in hun eigen wijk.”

'Het is vooral belangrijk dat de mensen in de buurt op een goede manier met elkaar omgaan en een beetje voor elkaar zorgen’

Nieuwe inzichten

Het project bracht Van Kempen zelf ook nieuwe inzichten. Ook in de factoren die van belang zijn. “Klassieke factoren zoals gezond gedrag en fysieke kenmerken van de leefomgeving zijn heel belangrijk. Maar volgens de deelnemende burgers is het vooral belangrijk dat de mensen in de buurt op een goede manier met elkaar omgaan en een beetje voor elkaar zorgen. Ook hebben we geleerd hoe moeilijk het voor sommige groepen kan zijn om zoiets simpels als een app te installeren en gebruiken. Dat had ik van te voren niet verwacht.”