Communicatie rond de hepatitis A-uitbraak onder MSM
Tijdens landelijke uitbraken van infectieziekten zorgt het Centrum Infectieziektebestrijding van het RIVM samen met de GGD’en normaalgesproken voor de publiekscommunciatie. Bij deze uitbraak van hepatitis A werd ook de expertise van Soa Aids Nederland ingezet. Zij kennen de MSM-doelgroep goed, en zij kunnen hen via bestaande communicatiekanalen snel en effectief bereiken.
Communicatie naar de doelgroep
De doelgroep is op verschillende manieren op de hoogte gebracht van de hepatitis A-uitbraak, van de gevolgen die de infectieziekte heeft voor je gezondheid en die van je omgeving en wat je moet doen om te voorkomen dat je ziek wordt. Hierbij speelden 4 factoren een rol:
- De urgentie van het probleem moest duidelijk worden gemaakt, zonder paniek te zaaien. Daarom is gebruik gemaakt van communicatiekanalen die specifiek door MSM gebruikt worden;
- Er is geen eenduidig landelijk beleid over waar - via de soapolio, de huisarts of de afdeling reizigersvaccinaties - MSM de hepatitis A-vaccinatie kunnen krijgen ( in tegenstelling tot de hepatitis B-vaccinatie voor risicogroepen),
- Er is tijdens de uitbraak onverwacht een tekort ontstaan aan hepatitis A-vaccins;
- De hepatitis A-vaccinatie is niet gratis, in tegenstelling tot de meeste andere onderzoeken bij de GGD die te maken hebben met seksuele gezondheid voor deze doelgroep. Het handigst en voordeligst voor MSM is om het Twinrix-combinatievaccin tegen hepatitis A en B te halen. Veel MSM zijn echter al gevaccineerd tegen hepatitis B.
In februari 2017 werd een persbericht opgesteld om MSM op de hoogte te stellen van de uitbraak en wat zij kunnen doen om een hepatitis A te voorkomen. Het persbericht werd geplaatst op verschillende websites en in tijdschriften voor MSM.
Op de website van Man tot Man werd een informatiepagina over hepatitis A aangemaakt. Via de pagina konden de mannen een afspraak maken om gevaccineerd te worden met het combinatievaccin tegen hepatitis A en B. Degenen die al gevaccineerd waren tegen hepatitis B maar nog niet tegen A werden geadviseerd om contact op te nemen met de GGD in de regio. De pagina over hepatitis A werd gepromoot via berichten en banners op datingplatforms zoals Grindr en Scruff, op de websites Geenflikkertedoen.nl , Gay.nl en soaaids.nl en via berichten op de facebookpagina van Man tot Man.
Op een later moment, voorafgaand aan het Pride-seizoen, met als hoogtepunt de WorldPride in Madrid, publiceerden Soa Aids Nederland en het RIVM gezamenlijk een persbericht. De insteek van het bericht was: ‘het Pride-seizoen in Europa is gestart en mannen die Prides of andere evenementen of feesten voor MSM bezoeken, roepen we op om zich te laten vaccineren en zich aan de hygiënevoorschriften te houden’. De meeste op MSM gerichte (nieuws)media hebben het bericht overgenomen of verwerkt in eigen berichtgeving .
In Attitude Magazine werd een artikel gepubliceerd over de verschillen tussen hepatitis A, B en C dat ook geplaatst werd op Gay.nl en Winq.nl.
Posters en flyers
Omdat de soapoli's op de GGD’en vaak bezocht worden door MSM werd een wachtkamerposter gemaakt over hepatitis A en de oproep aan MSM om zich te laten vaccineren. De poster was online beschikbaar op de RIVM-website en op mantotman.nl. Tijdens de Amsterdam Pride werden flyers uitgedeeld door vrijwilligers van GGD Amsterdam.
Communicatie naar professionals
Het CIb zorgde voor de communicatie naar de professionals. Die werden geïnformeerd via Inf@ct- berichten en de verslagen van het wekelijkse Signaleringsoverleg. De Centra Seksuele Gezondheid (CSG), hivbehandelaren en coördinatoren van het hepatitis B-vaccinatieprogramma werden geadviseerd over de uitbraak en het vaccinatieadvies. Het Landelijk Coördinatiecentrum Reizigersadvisering (LCR) plaatste een nieuwsbericht op haar website.
Helaas bleek er tijdens de uitbraak een landelijk hepatitis A-vaccintekort te zijn, waardoor het voor huisartsen en apotheken niet mogelijk was vaccins te bestellen. Ook voor bepaalde groepen reizigers was het hepatitis A-vaccin niet meer beschikbaar. Het RIVM adviseerde de GGD’en om MSM toch te vaccineren, ondanks het vaccintekort, vanwege het verhoogde risico dat deze groep loopt om besmet te raken. Afhankelijk van de GGD worden MSM doorverwezen voor vaccinatie naar de afdeling reizigersvaccinaties of naar de soapoli. De coördinatoren van het HBV-programma werden gevraagd om extra aandacht te besteden aan het aanbieden van het combinatievaccin tegen hepatitis A en B aan mannen die nog niet eerder gevaccineerd waren, ondanks het feit dat ze voor de A-component wel moeten betalen.
Terugblik
- Het is een goede keuze geweest om de expertise van Soa Aids Nederland in te zetten tijdens deze uitbraak. Hierdoor was het mogelijk om de doelgroep snel via eigen communicatiekanalen - websites, magazines en zorglocaties op de hoogte te brengen van de uitbraak. Hoeveel MSM daadwerkelijk bereikt zijn is moeilijk vast te stellen.
- Er zijn veel verschillende zorgprofessionals bereikt tijdens deze uitbraak.
- Binnen het HBV-programma werden meer combinatievaccins (hepatitis A+B) gegeven.
- Bij het reizigersspreekuur van de GGD'en hebben zich helaas geen grote aantallen MSM gemeld voor vaccinatie. Mogelijk had dit te maken met het vaccintekort of waren zij al gevaccineerd vanwege een buitenlandse reis. Ook het feit dat men moet betalen voor het combinatievaccin en het feit dat de ernst van de ziekte vermoedelijk wordt onderschat, waren van invloed.
Auteurs
A. van Bijnen1, A, Meiberg2, M. Timmer2
- Soa Aids Nederland
- RIVM, Centrum Infectieziektebestrijding