Steeds meer mentale druk en drukte
De VTV verschijnt elke vier jaar in opdracht van het Ministerie van VWS en biedt input voor het volksgezondheidsbeleid. "We hebben in kaart gebracht hoe onze volksgezondheid en zorg er over 25 jaar uitzien, als we op de huidige voet verdergaan", zegt projectleider Marieke Verschuuren. "Zo wordt duidelijk waar de knelpunten en maatschappelijke opgaven voor de toekomst zitten."
Vooral de groep die werk, zorg voor de kinderen en mantelzorg moet combineren ervaart veel druk
Maatschappelijke opgaven
In de VTV komen drie belangrijke maatschappelijke opgaven naar voren: de toename van dementie, meer mentale druk voor studenten en de forse toename van chronische aandoeningen. Dit laatste komt niet alleen door vergrijzing, maar is ook de keerzijde van het succes van het behandelen van aandoeningen als kanker en hart- en vaatziekten, aldus Verschuuren. "Hierdoor groeit de groep met meerdere aandoeningen tegelijk. Dat heeft consequenties voor de organisatie van de zorg. Zo gaat technologie een grotere rol spelen en zullen behandelingen steeds meer plaatsvinden in de thuissituatie. Patiënten gaan meer zelf doen en de zorgverlener wordt vaker meer een coach."
Naast de toename van dementie en chronische aandoeningen, is een derde maatschappelijke opgave het toenemen van de ervaren mentale druk en drukte in het dagelijks leven. Zo ervaren scholieren en studenten meer prestatiedruk. Studentenpsychologen zien steeds meer studenten, met ernstiger klachten. Bijna de helft van de jongeren tussen 18 en 25 jaar is (heel) moe. Zo'n 20 procent voelt zich (heel) bezorgd of (heel) gestrest. Tegelijkertijd voelt ruim 80 procent zich gelukkig en vrolijk. "De druk kan toenemen, maar dat hoeft niet altijd gevolgen te hebben voor de psychische gezondheid. Dit hangt ook af van de competenties om ermee om te gaan", zegt Hilderink.
Arbeidsmarkt
Ook ontwikkelingen op de arbeidsmarkt, zoals de 24-uurseconomie en de verdere flexibilisering van arbeidsrelaties, vergroten de mentale druk. "Flexibilisering kan, met name voor hoger opgeleiden, zorgen voor meer autonomie. Maar voor jongeren en laagopgeleiden zorgt het natuurlijk vooral voor meer baan- en inkomensonzekerheid", zegt Hilderink. Ook de negatieve effecten van de verdergaande robotisering en digitalisering treffen vooral laagopgeleiden. "Dit kan sociale problemen en stress in deze groep versterken en die gaan ook vaker gepaard met ongezond gedrag", aldus Verschuuren. Het aantal rokers daalt minder onder laagopgeleiden, terwijl ernstig overgewicht bij deze groep sterker stijgt.
Mantelzorg
Vooral voor de groep die werk, zorg voor de kinderen en mantelzorg moet combineren komen veel drukverhogende ontwikkelingen samen. Verschuuren: "Ouderen worden steeds vaker heel oud en ze wonen vaker zelfstandig en alleen. Tegelijk hebben ze minder kinderen, die soms ook nog ver weg wonen, waardoor minder personen de mantelzorg kunnen geven. Mensen moeten vaak ook nog opleidingen volgen, om op de arbeidsmarkt te kunnen blijven meedoen."
Samen met betrokken partijen is in de VTV voor de drie uitgelichte maatschappelijke opgaven gekeken naar handelingsopties en actierichtingen. "Voor mentale druk zijn nog weinig gegevens beschikbaar. Daarom is het eerste doel het verbeteren van de kennisontwikkeling op dit dossier", vertelt Verschuuren. "Het tweede is: inzetten op mentaal gezond blijven, dus niet pas ingrijpen als iemand gezondheidsproblemen krijgt, maar jongeren leren omgaan met druk. Daarnaast vroegsignalering op school, universiteit en de werkplek." Het derde doel is: stigmatisering tegengaan en zorgen dat jongeren die stress en druk ervaren daarover durven te praten en weten waar ze moeten zijn. "Belangrijk hiervoor zijn ervaringsdeskundigen op online platforms, of via de telefoon."