← Terug

Extramurale scabiësbestrijding

scabies

In de afgelopen jaren zijn er veel grote scabiës uitbraken gemeld bij de GGD. Wanneer externe partijen een grote scabiësuitbraak melden, is dit niet alleen vanwege de meldingsplicht (1) maar ook omdat zij de GGD willen betrekken bij de bestrijding van de uitbraak. De bestrijding van scabiës is intensief: meerdere mensen moeten tegelijk behandeld moeten worden en het is belangrijk dat de bijbehorende hygiënemaatregelen op de juiste manier worden uitgevoerd. Om een scabiësuitbraak effectief te kunnen bestrijden is goede coördinatie en communicatie een voorwaarde. Wanneer een uitbraak bij de GGD gemeld wordt is er regelmatig al sprake van veel onrust en onduidelijkheid bij de melder, zowel onder de patiënten als het personeel. (2) Dit is vooral het geval als er geen (medische)coördinatie is, bijvoorbeeld als het gaat om scabiës in de thuiszorg (zelfsturende teams), in kleinschalige woonvoorzieningen, in gezinnen, in studentenhuizen en in dak- en thuislozenopvanglocaties. GGD Haaglanden heeft onderzoek gedaan om de coördinatie en communicatie bij scabiësuitbraken in deze extramurale zorgomgevingen, te verbeteren.

Methode

Het doel van het project was om hulpmiddelen (tools) te ontwikkelen die bijdragen aan de verbetering van de coördinatie en uitvoering van scabiësbestrijding.

Wij hebben meerdere scabiëscasussen geanalyseerd, interviews afgenomen met degenen die erbij betrokken waren en een expertmeeting georganiseerd met artsen/verpleegkundigen van andere GGD’en. Met de verkregen informatie hebben we tools ontwikkeld die ter beoordeling zijn voorgelegd aan de expertgroep. (3)

Casusanalyse

Er zijn 7 casussen van scabiësuitbraken onderzocht. Dit waren uitbraken in de thuiszorg, in opvanglocaties voor daklozen, bij gezinnen en onder studenten. Uit de analyses van deze uitbraken werden bestrijdingsknelpunten zichtbaar gemaakt die vervolgens werden besproken tijdens de interviews

Interviews

De deelnemers aan de interviews waren GGD- verpleegkundigen en - artsen,  verpleegkundigen en verzorgenden van de thuiszorg, managers van een thuiszorgteam, studentenartsen en medewerkers van de daklozenopvang. 

Expertmeeting

Aan de expertmeeting namen 4 projectmedewerkers deel, 8 verpleegkundigen en 1 arts van 8 verschillende GGD’en. Aan de hand van de 7 casusbeschrijvingen werd besproken of zij de knelpunten herkenden en welke oplossingen zij daarvoor hadden.

Resultaten

Knelpunten

Op basis van de analyses, de interviews en de expertmeeting werden de volgende knelpunten vastgesteld:

  • Scabiësuitbraken worden niet altijd tijdig gesignaleerd;
  • Hoe ‘hard’ moet de diagnose scabiës zijn om de omvang van de bestrijdingsmaatregelen te verantwoorden? (4)
  • Het is lastig om te bepalen wie behandeld gaat worden;
  • Geheimhouding, coördinatie van informatie en voorkomen van onrust; (5)
  • Bespreekbaar maken proces en coördinatierollen;
  • Hoe zorgen we voor een heldere dossiervorming?
  • Hoe kunnen patiënten/personeel ertoe gebracht worden om   behandeling getrouw op te blijven volgen. (6)

Tijdens de expertmeeting werd duidelijk dat de punten ‘Bespreekbaar maken van het proces en de coördinatierollen’ en ‘het tijdig signaleren’ de meeste prioriteit hadden

Producten

Er zijn 2 tools ontwikkeld die gebruikt kunnen worden om het bestrijdingstraject beter te laten verlopen.De eerste tool is een stappenplan bestemd voor de melder van de uitbraak. Hierbij is een onderscheid gemaakt tussen scabiësuitbraken in extramurale zorgomgevingen (o.a. thuiszorg) en uitbraken onder studenten en in gezinnen. Er bestaat al een stappenplan voor uitbraken in zorginstellingen. De te nemen stappen worden aangegeven en de uitvoering wordt toegelicht.De tweede tool is een coördinatiekaart voor GGD’en om de rol van de melder te bespreken (zie PDF hiernaast). Het is een document met vragen aan de melder op basis waarvan de betrokken GGD de juiste coördinator voor de uitbraak kan aanwijzen. De vragen zijn bedoeld om de melder zich bewust te maken van de taken die bij het coördineren van een uitbraak horen.

Het stappenplan en de coördinatiekaart zijn ter beoordeling voorgelegd aan de expertgroep. Er zijn een paar aanpassingen gedaan in de uiteindelijke versies, bijvoorbeeld over de behandelkosten en de eigen bijdrage van de cliënten. Daar waar er verschillen tussen GGD’en waren, was de richtlijn Scabiës van de Landelijke Coördinatie Infectieziektebestrijding (LCI) van het RIVM leidend. Verder is op verzoek van meerdere GGD’en een stroomschema (zie PDF hiernaast) aan het stappenplan toegevoegd.

Het stappenplan en de coördinatiekaart zijn gepresenteerd aan het team infectieziektebestrijding van de GGD Haaglanden en aan de GGD’en in de regio tijdens het Provinciaal Overleg Infectieziekten (POI) Zuid-Holland.  Het was de bedoeling om de tools in de periode juni 2016 tot en met oktober 2016 in de provincie te gebruiken en daarna te evalueren. Er waren echter geen uitbraken en daarom werd besloten om ze ook te verspreiden onder de GGD’en die in de expertgroep waren vertegenwoordigd. Hiermee zou de kans op ergens een uitbraak groter zijn en daarmee gelegenheid zijn om te testen en te evalueren. De testperiode werd verlengd tot eind februari 2017. De tools zijn uiteindelijk gebruikt bij 2 uitbraken in de extramurale zorg door een thuiszorginstelling en door de GGD verpleegkundige.

Uit de evaluatie bleek dat het stappenplan de meldende partijen goed had geholpen om alle taken die bij een uitbraak horen te overzien en uit te voeren. En aan de hand van de coördinatiekaart had de GGD de juiste vragen kunnen stellen aan genoemde partijen en kon bij allebei een coördinator aanwijzen.

Conclusie en aanbeveling

GGD Haaglanden kijkt terug op een interessant en leerzaam project waarin samen met de GGD’en in Zuid-Holland gestructureerd is gewerkt aan verbeteringen in de bestrijding van scabiës in de extramurale setting. De tools die zijn ontwikkeld kunnen zowel de GGD als de betrokken zorgomgeving helpen bij de bestrijding van scabiës. Door de coördinatiekaart is het voor de GGD makkelijker om de coördinatie met de medewerkers van de betrokken partij te bespreken en uiteindelijk de juiste persoon op de plek van ‘coördinator’ te krijgen. Het stappenplan geeft voor de betrokken partij kort en bondig de juiste informatie over de aanpak van een scabiësuitbraak. 

De tools zijn er nu maar vragen om een blijvende kritische blik: Is de informatie die we hebben actueel? Passen de tools nog bij de huidige ontwikkelingen in de zorg? De GGD Haaglanden is daarom voornemens om op termijn de tools intern opnieuw te evalueren.

Dit onderzoek werd mede mogelijk gemaakt door financiële steun vanuit het programmabudget van het project Regionale Ondersteuning van het RIVM Centrum Infectieziektebestrijding. De tools zijn te vinden op https://lci.rivm.nl/richtlijnen/scabies.

Auteurs

C.Franchimon-Bremmer, W. Tas, D. van der Zande, GGD Haaglanden, afdeling  infectieziektenbestrijding,

Correspondentie

dianne.vanderzande@ggdhaaglanden.nl

Literatuur

  1. LCI-richtlijn Scabiës http://www.rivm.nl/Onderwerpen/S/Scabies
  2. LCI-Draaiboek Scabiës – schurft – in zorginstellingen.
  3. Breemer J.N. , M.C. Trompenaars, H. Voeten, Evaluatie van nieuwe hulpmiddelen voor scabiësuitbraken in zorginstellingen. Waardevolle lessen voor praktijkonderzoek. Gepubliceerd op RIVM site RAC regionalisering.
  4. R Grol, M Wensing, M Eccles, D Davis - 2013van den Hoek JA, van de Weerd JA, Baayen TD, Molenaar PM, Sonder GJ, van Ouwerkerk IM Hardnekkig probleem met scabiës in Amsterdam: resistentie tegen lindaan en ivermectine? Infectieziektebulletin 2008;6:204-206
  5. W.Tas, GGD Haaglanden,  Scabiës, Onbegrepen jeukklach-ten,https://link.springer.com/article/10.1007/s40884-015-0008-2, De Verpleegkundig Spe-cialist ,April 2015, Volume 10, Issue 1, pp 20–23
  6. R. Brugmans, GGD Haaglanden, Effectiever door Empathie, Betere bestrijding van scabiës door kennis over de beleving van de drager, Onderzoek in het kader van studie Master Public Health, 9 oktober 2015

 

Infectieziekten Bulletin, jaargang 29, nummer 9, November 2018