"Inwoners hebben geen last van een gemiddelde, maar van een pieptoon die ze nu horen"

“Geef de burger de kennis en tools om zelf keuzes te maken.” Janneke Elberse is onderzoeker citizen science bij het RIVM. Zij is betrokken bij diverse citizen science-projecten.

Socioloog Esther de Weger startte twee jaar geleden met haar promotie-onderzoek naar inwonerparticipatie, in zes regio’s. Zij werkt bij het RIVM en is AIO bij Tranzo van de Universiteit Tilburg.

Wat is het verschil tussen citizen science en inwonerparticipatie?

Janneke Elberse: “Citizen science of burgerwetenschap is een bepaalde vorm van inwonerparticipatie. Citizen science is wetenschappelijk onderzoek waarbij burgers meedenken over de onderzoeksvraag, actief gegevens verzamelen, zelf analyses uitvoeren of bedenken wat er met de conclusies kan gebeuren. Met citizen science moet je als wetenschapper echt in de leefomgeving van mensen werken.”

"Het RIVM zet voor- en nadelen op een rij"

Een voorbeeld daarvan is het project Boeren en buren. In dit project gaan boeren en burgers in Venray een jaar lang de luchtkwaliteit meten. Tijdens de meetperiode voeren de deelnemers metingen uit op en rondom veehouderijen, bij omwonenden en eventueel ook in de openbare ruimte. Ze krijgen daarbij hulp van de gemeente Venray, de provincie Limburg en het RIVM.

Esther de Weger: “Inwonerparticipatie betekent dat je inwoners actief betrekt en ondersteunt bij de planning, besluitvorming, bestuur, uitvoering en evaluatie van beleid. Ook initiatieven van de burgers zelf vallen hieronder.In mijn onderzoek naar inwonerparticipatie gaat het vooral om verbetering van de gezondheid en leefbaarheid van wijken. Ik zie veel inwoner-initiatieven die te maken hebben met eenzaamheid, ouderenzorg en sociale cohesie van kernen.”

Hoe kan het RIVM burgers, lokale en regionale overheden ondersteunen bij citizen science en inwonerparticipatie?

Janneke Elberse: “Ik zal een voorbeeld geven. Veel gras in een wijk is goed: het neemt water op, het geeft ontspanning voor de inwoners. Maar we weten ook dat er veel teken kunnen zitten in gras, dat is dan weer een nadeel. De kracht van het RIVM is integraal en multidisciplinair werken. We zetten voor- en nadelen op een rij. We kunnen generieke, landelijke kennis doorvertalen in kennis en tools voor inwoners om hun eigen afwegingen en keuzes te maken.

Verder heeft schermen met gemiddelden totaal geen zin bij citizen science. Mensen hebben geen last van een gemiddelde, maar van een pieptoon die ze nu horen.

Door met inwoners samen te werken krijgen we betere data en kunnen we antwoord geven op lokale vragen.”

"Om iets goeds te kunnen doen, moet je samenwerken"

Waar dragen citizen science en inwonerparticipatie aan bij?

Esther de Weger: “Je kunt niet om inwonerparticipatie heen. Het is een gegeven dat burgers steeds meer meedoen in bestuur en onderzoek. Hierbij kijken inwoners vaak met een integrale blik naar een bepaald thema. Gemeenten of andere organisaties kunnen dat niet altijd bijbenen: ‘dat is niet ons domein’ krijgen inwoners vaak te horen. Dus we kunnen ook in dat opzicht veel van inwoners leren.”

Een burger uit het onderzoek van De Weger vat het zo samen: “Waar we echt van los moeten komen, is dat we inwonerparticipatie neerzetten als een afgeleide van de overheid. Het is vooral een beweging uit de samenleving zelf.”

Janneke Elberse: “Citizen science leidt tot betere wetenschap. Als wetenschapper weet je niet alles, en al helemaal niet van een lokale situatie. Om iets goeds te kunnen doen moet je samenwerken.”

Lees ook de RIVM-special over citizen science

Meer over het citizen science-project Boeren en buren

Meer over het citizen science-project Samen meten aan luchtkwaliteit

Tekst: Mirjam Kroeze