Belevingsthermometer meet veiligheidsgevoel rond chemische industrie

Inzicht krijgen in het gevoel van veiligheid dat omwonenden van chemische bedrijven en transport van gevaarlijke stoffen hebben. En erachter komen aan welke informatie ze precies behoefte hebben. Dat zijn de voornaamste doelen van de ‘Belevingsthermometer’ van het RIVM. Na een landelijke pilot wordt een aangepaste vragenlijst binnenkort gebruikt in de provincie Limburg.

“Mensen die erop vertrouwen dat zij zelf de gevolgen van een ongeval kunnen beperken voelen zich veiliger. Dit was een van de relaties die we vonden in ons belevingsonderzoek.” Jeroen Neuvel, onderzoeker en projectleider Belevingsthermometer bij het RIVM, blikt terug op de pilot van de Belevingsthermometer in 2018. De pilot voerde het RIVM uit in twee steden: één met veel industrie in de omgeving (Zaandam) en één met enkele chemiebedrijven in de stad (Deventer).

De vragenlijst die hier getest werd gaf inzicht in de veiligheidsbeleving, maar de vraag welke informatie mensen willen ontvangen over deze risico’s bleef onderbelicht. Om meer houvast te kunnen bieden voor risicocommunicatie is de vragenlijst aangepast. De aangepaste vragenlijst zal worden gebruikt in Limburg, rond het chemiecluster Chemelot.

Leerproces

Veiligheidsregio’s hebben de wettelijke taak om inwoners te informeren over de rampen en de crises die een regio kunnen treffen. Ook maken zij duidelijk welke maatregelen zijn genomen om rampen en crises te voorkomen én eventuele gevolgen te beperken als er toch iets gebeurt. Verder zorgen veiligheidsregio’s en chemiebedrijven samen dat er duidelijke informatie komt, zodat de inwoners weten wat ze moeten doen in geval van een ramp of crisis.

De Belevingsthermometer helpt bij het meten van de veiligheidsbeleving en informatiebehoeften van omwonenden, zodat hier bij het communiceren over de risico’s en hoe te handelen op kan worden aangesloten. “Zowel de landelijke pilot als de ontwikkeling van de regionale vragenlijst zien we als een leerproces,” zegt Jeroen Neuvel. “De regionale werkgroep risicocommunicatie Chemelot in Limburg zou de inzichten uit het belevingsonderzoek graag gebruiken voor hun communicatie met omwonenden. Dit met als doel inwoners bewust te maken van mogelijke risico’s, handelingsperspectief te bieden en de zelfredzaamheid zoveel mogelijk te vergroten in geval van een calamiteit. Dan is het belangrijk te weten aan welke informatie inwoners behoefte hebben en op welke manier.” Belangrijk is dat de inwoners de informatie begrijpen en geen tegenstrijdige boodschappen krijgen.

De partijen waar het in dit geval om gaat zijn de gemeenten, veiligheidsregio’s, provincie, GGD en Chemelot. Neuvel legt uit: “Ze willen bijvoorbeeld dat mensen zich bewust zijn van de risico’s, zodat ze weten dat ze bij een sirene-alarm naar binnen moeten gaan, ramen en deuren moeten sluiten en het ventilatiesysteem uit moeten zetten, omdat er dan een gevaarlijke stof in de lucht kan zitten. Die mate van zelfredzaamheid willen ze graag vergroten.”

 

Eén boodschap voor de inwoners

Het streven naar één afgestemde boodschap voor de inwoners is een belangrijk uitgangspunt voor de regionale werkgroep risicocommunicatie Chemelot. De werkgroep kijkt vooral naar de bruikbaarheid van de vragenlijst, voor hun specifieke situatie. Jeroen Neuvel: “Daarna stellen wij de vragenlijst vast en voeren we het onderzoek uit.” Daarnaast toetsen focusgroepen, bestaande uit inwoners, de vragenlijsten.

Ook de resultaten worden straks weer teruggekoppeld aan groepen inwoners. “Een toetsing en duiding van de resultaten op basis van gesprekken met inwoners vormt een belangrijk onderdeel van onze aanpak. Met behulp van het vragenlijstonderzoek en bijeenkomsten met inwoners verwachten we het gewenste inzicht in de veiligheidsbeleving en informatiebehoeften te krijgen.”

Lees meer over Belevingsthermometer op de RIVM-website

 

Rol RIVM bij omgevingsveiligheid

Het RIVM neemt als kennis- en onder­zoekscentrum Omgevingsveiligheid een centrale rol in het kennislandschap in. Het heeft zijn eigen deskundigheid over omgevingsveiligheid, maar brengt ook de kennis en ervaring van anderen in Nederland en daarbuiten in kaart.

Hoofdthema’s zijn

  • de omgevingsveiligheid bij inrichtingen en het transport van gevaarlijke stoffen, over weg, water, spoor en door buisleidingen.
  • de onderbouwing van beleid en beleidswijzigingen, zoals bij de modernisering van het Omgevings-veiligheidsbeleid.

De kennis van het RIVM beperkt zich hierbij niet tot technische know how: het betreft ook kennis over communi­catie en beleidsprocessen. Het RIVM vult de technische, bèta-kennis aan met sociaalwetenschappelijke inzichten over bijvoorbeeld governance en risicoperceptie.

Lees meer over het werk van het RIVM bij Omgevingsveiligheid