Nieuwe coronavirus: experts luchtkwaliteit en infectieziekten zoeken samen naar antwoorden
| Sinds het begin van de uitbraak van het nieuwe coronavirus, dat COVID-19 veroorzaakt, rezen er in Nederland vragen over een mogelijke relatie tussen veehouderij, luchtkwaliteit en de verspreiding van deze ziekte. De antwoorden zijn er nog niet. Diverse experts, vanuit infectieziekten en zoönosen, gezondheid en milieu, bundelen de krachten om meer kennis hierover te verzamelen. |
Joke van der Giessen, dierenarts-microbioloog bij het RIVM en programmaleider van het onderzoeksprogramma Veehouderij en Gezondheid Omwonenden (VGO-III): “De eerste uitbraak van COVID-19 was in Brabant en verschoof vervolgens meer naar Noordoost-Brabant, waar veel veehouderij is. Daar was de uitbraak ook het ergste. Dat was ook het gebied waar veel Q-koorts heerste tijdens de Q-koorts-uitbraak. Dus daar kwamen vragen over. Kamervragen, vragen van journalisten en van burgers. ‘Is het toeval dat het in Noordoost-Brabant het ergst is? Is er een verband met luchtkwaliteit en veehouderij?’ Dat weten we nog niet.
Wel weten we dat in Brabant kort voor de uitbraak carnaval is gevierd. Dat is in elk geval een bekende manier van virusoverdracht. Infectieziekten verspreiden zich makkelijk via een grote, feestende groep.
Op verzoek van de ministeries van LNV en VWS hebben we in een notitie verkend welke onderzoeken mogelijk zijn, die antwoord zouden kunnen geven op deze vragen.”
Luchtkwaliteit en gezondheid
Joke van der Giessen werkt op dit onderwerp samen met Miriam Gerlofs-Nijland, expert op het gebied van luchtkwaliteit en gezondheid, vooral vanuit het toxicologisch vakgebied. Een voordeel van de vele disciplines onder hetzelfde RIVM-dak.
'Is de luchtkwaliteit slechter, dan komen longontstekingen vaker voor.'
Miriam Gerlofs-Nijland: “In gebieden met een hoge luchtverontreiniging is de sterfte hoger. Dat is al een tijd bekend, dat staat helemaal los van het nieuwe coronavirus. De luchtkwaliteit heeft bijvoorbeeld effect op de longen. Is de luchtkwaliteit slechter, dan komen longontstekingen vaker voor. Bij luchtverontreiniging is vaak de vraag: voldoet de concentratie luchtverontreinigende stoffen in de lucht aan de norm? Wíj bekijken luchtverontreiniging vanuit het oogpunt van de gezondheid.”
In een studie van de Harvard-universiteit kwam naar voren dat wie in gebieden met hogere luchtvervuiling woont, een veel hogere kans loopt om te overlijden aan COVID-19. Joke van der Giessen en Miriam Gerlofs-Nijland zien hier wel een signaal, maar geen direct bewijs in: “Deze Harvard-studie is een ecologische studie. Dat betekent dat het aanwijzingen geeft dat er iets kan zijn, maar er is geen verband aangetoond.”
Aandacht voor mensen met gevoelige longen
Begin dit jaar, dus nog voor de COVID-19-uitbraak, ondertekende het kabinet met provincies en gemeenten het Schone Lucht Akkoord (SLA). “Hierin zitten allerlei maatregelen om de lucht schoner te krijgen,” zegt Miriam Gerlofs-Nijland. “Speciale aandacht in het Schone Lucht Akkoord gaat uit naar de hooggevoelige groepen, zoals mensen met aanleg of extra gevoeligheid voor longaandoeningen en ook naar mensen die aan hoge concentraties worden blootgesteld. Doel van het SLA is om minimaal 50% gezondheidswinst in 2030 ten opzichte van 2016 te halen voor binnenlandse bronnen.”
'Wij bekijken luchtverontreiniging vanuit het oogpunt van de gezondheid.'
Betere luchtkwaliteit door lockdown?
Ook andere vragen over luchtkwaliteit en het nieuwe coronavirus kwamen bij RIVM-Milieukwaliteit terecht. Expert luchtkwaliteit en klimaatverandering Guus Velders: “Is er een effect te zien van de lockdown-maatregelen op de luchtkwaliteit? Die vraag kwam al vrij snel naar boven. De vraag werd getriggerd door de eerste satellietbeelden uit China, waar de NO2-concentratie behoorlijk was afgenomen toen er veel minder verkeer en industriële activiteiten waren tijdens de lockdown. Ook in Nederland lieten satellietbeelden een verbetering van de NO2-concentraties zien, maar hoe groot het effect van de lockdown-maatregelen was is niet direct te zeggen.
We doen nu een bredere analyse. Wat is natuurlijke variatie, dus wat ligt aan de weersomstandigheden? En wat is toe te schrijven aan de lockdown-maatregelen? Als de maatregelen langer duren, zullen effecten ervan steeds duidelijker worden in de metingen.”
Onderzoeksmogelijkheden
Voorlopig zijn er dus meer vragen dan antwoorden over luchtkwaliteit en de verspreiding van COVID-19. Joke van der Giessen en Miriam Gerlofs-Nijland coördineerden de notitie met verschillende onderzoeksmogelijkheden, samen met vele experts. Een deel van deze verkenning zou binnen het bestaande VGO-consortium uitgevoerd kunnen worden. Joke van der Giessen: “Het programma Veehouderij en Gezondheid Omwonenden is erop gericht meer kennis te krijgen over de gezondheid van mensen die in de buurt van veehouderijen wonen. We hebben de afgelopen jaren gezien dat er vaker longontsteking voorkomt in de buurt van geitenhouderijen. Maar we weten niet waardoor dat komt.
Waarschijnlijk in september gaan we van start met een onderzoek naar de oorzaak van longontsteking rondom geitenbedrijven. Veel huisartsen in Noordoost-Brabant doen daaraan mee, er wordt een brede diagnostiek bij patiënten met longontsteking gedaan. Dat onderzoek staat dus los van het nieuwe coronavirus, want de longontstekingen kwamen voor ver voor de uitbraak van COVID-19.”
Meer weten?
Kamerbrief over COVID-19 en mogelijke relatie met dieren