Digitale zorg in de tuberculosebestrijding: veilig beeldbellen met patiënten

Nu Covid-19 Nederland fors raakt, werken veel GGD-professionals vanuit huis. In de tuberculosebestrijding worden de bezoeken aan patiënten thuis beperkt tot de hoogstnoodzakelijke. Om dan toch goede zorg te kunnen leveren, biedt beeldbellen uitkomst. In dit artikel gaan we in op de do’s and don’t’s van deze vorm van digitale zorg.

In 2019 is het project E-health-begeleiding van patiënten met (Latente) Tuberculosie Infectie (L)TBI gestart waarbij onderzocht wordt of beeldschermconsulten van toegevoegde waarde kunnen zijn bij de verpleegkundige zorgverlening aan patiënten met (L)TBI. Het project wordt met subsidie van het RIVM uitgevoerd door het Regionaal Expertise Centrum Tuberculosebestrijding Noordoost. Dit is een samenwerkingsverband van de GGD’en Groningen, Friesland, Drenthe, Twente, IJsselland, Noordoost- Gelderland, Gelderland Midden en Gelderland Zuid. Aan het project doen 60 patiënten mee, waarvan 42 patiënten met tuberculose en 18 patiënten met LTBI. Het project is bijna afgerond. Maar voordat de resultaten bekend gemaakt zullen worden, willen we in dit artikel de criteria toelichten die de keuze bepalen voor een beeldbelapplicatie die geschikt is voor professionele zorgdoeleinden.

In de tuberculosebestrijding is (beeld)communicatie via WhatsApp, Skype en Face Time voor veel sociaal-verpleegkundigen de praktijk van alle dag. De verpleegkundige stuurt bericht via WhatsApp om door te geven dat de recepten klaarliggen; voor het contactonderzoek worden namen en adressen via WhatsApp doorgegeven en als de patiënt niet thuis blijkt te zijn voor het huisbezoek, dan wordt hij/zij via een van de applicaties benaderd om te vragen hoe het gaat. Zowel voor de patiënt als voor de sociaal-verpleegkundige is deze manier van communiceren laagdrempelig en de mobiele telefoon is altijd bij de hand. Met deze gratis apps die iedereen op zijn telefoon kan downloaden, zijn mensen makkelijk en snel te bereiken. De vraag is wel: mag er op deze manier met patiënten gecommuniceerd worden? Immers, bij online gegevensuitwisseling en -opslag moet de privacy van de patiënt en de veiligheid en de betrouwbaarheid van de gegevensuitwisseling gewaarborgd zijn.

Beveiligen van persoonsgegevens

Sinds mei 2018 heeft iedereen te maken met de Algemene Verordening  Persoonsgegevens (AVG), die niet alleen medische gegevens beschermt (WGBO), maar ook strenge eisen stelt aan het delen van alle andere persoonsgevens. Gratis applicaties zoals WhatsApp, Skype en Face Time zijn niet veilig genoeg als het gaat om het delen van persoonlijke gegevens. De informatie blijft in veel gevallen niet binnen de Europese Unie en zorgverleners hebben geen garanties dat de (medische) gegevens niet voor andere (commerciële) doeleinden worden gebruikt. Verder is het onvoldoende duidelijk dat de vertrouwelijke gegevens die op deze manier verstuurd worden op een beveiligde server staan en of de versleuteling hiervan sterk genoeg is. Met andere woorden: er zijn geen garanties dat onbevoegden geen toegang hebben tot de informatie.

GGD’en hebben als zorgaanbieders de plicht om te voldoen aan de Nederlandse norm (NEN) voor informatiebeveiliging voor de zorgsector, omschreven in NEN 7510. Verder moeten zij zich houden aan NEN 7513, waarin staat wat er precies in een patiëntendossier wordt genoteerd en voor wie het dossier toegankelijk is. Gratis applicaties zoals WhatsApp, Skype en Face Time hebben geen NEN-normering. Zorgverleners moeten zich realiseren dat communicatie van WhatsApp, Skype en FaceTime vooralsnog niet volledig veilig is èn zij moeten hun patiënten hierop wijzen.

Voorlopige conclusie E-health begeleiding en beeldbellen

Uit het vooronderzoek van het project E-health begeleiding van (L)TBI-patiënten is duidelijk geworden dat gratis applicaties zoals WhatsApp, Skype en Facetime voor professioneel gebruik niet geschikt zijn maar dat betaalde applicaties een goed (veilig) alternatief zijn. Deze voldoen wel aan de AVG.

Het inzetten van digitale technologieën, zoals beeldbellen en het versturen van korte tekstberichten lijkt wel degelijk een welkome aanvulling te zijn voor de zorgverlening, naast de traditionele manieren om contact te hebben zoals telefoneren en thuisbezoeken aan de patiënt. Voorwaarde is echter dat de privacy van patiënten volledig beschermd wordt.

Om een keuze te maken uit de beschikbare applicaties heeft het projectteam verschillende presentaties van applicaties gezien. Daaruit is de beeldapplicatie WeSeeDo als meest geschikt naar voren gekomen. De 2 criteria die deze keuze hebben bepaald waren:

  1. de applicatie voldoet aan de Europese privacywetgeving, aan de eisen van de AVG, en aan de NEN 7510 en ISO 27001 (standaard voor informatiebeveiliging). Bovendien verstrekt het bedrijf geen gegevens aan derde partijen, heeft het geen relatie met de Amerikaanse overheid, de applicatie draait volledig op Nederlandse servers en er worden geen (gespreks)data opgeslagen;
  2. de applicatie is zeer makkelijk in het gebruik. Dit is belangrijk omdat niet alle patiënten even digitaal vaardig zijn. De applicatie hoeft niet vooraf gedownload of geïnstalleerd te worden: de patiënt ontvangt een email of sms, klikt op de link en krijgt beeldbelverbinding met de verpleegkundige. Het is een eenvoudige applicatie met beperkte functies en daarom simpel in gebruik tegen niet al te hoge kosten.

De resultaten van het project zullen uiteindelijk bepalen of WeSeeDo geschikt is voor de sociaal-verpleegkundigen en voor de (L)TBI patiënten in de GGD-regio’s van het REC Noord-Oost. Andere GGD’en kunnen er zelf voor kiezen het in gebruik te nemen. De uitkomsten van het onderzoek zullen in een volgend artikel uitvoeriger worden toegelicht. Intussen wordt het beeldbellen in de regio van het Regionaal Expertise Centrum Tuberculosebestrijding Noordoost waar mogelijk al toegepast. 

Auteurs

A. Smeijers (1), S. Toumanian (1), S. Boerema (1), S. Kuijpers. L. de Wit (1), M. Stein (3). C. Lauren (4), N. Jansen (2), G. de Vries (3)

  1. GGD Twente
  2. KNCV Tuberculosefonds
  3. Centrum Infectieziektebestrijding, Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu
  4. GGD GHOR Nederland

Correspondentie

a.smeijers@ggdtwente.nl 

Infectieziekten Bulletin, jaargang 31, nummer 2, november 2020