Bevolkingsonderzoek darmkanker 2020

Het landelijk bevolkingsonderzoek darmkanker is gericht op mannen en vrouwen van 55 tot en met 75 jaar. Elke twee jaar krijgen zij een uitnodiging voor dit bevolkingsonderzoek. Zo kan darmkanker in een vroeg stadium worden ontdekt en is behandeling vaak beter mogelijk. Door voorstadia van darmkanker te verwijderen, kan darmkanker zelfs worden voorkomen.

Highlights 2020

Tijdelijke stopzetting bevolkingsonderzoek darmkanker

Op 16 maart 2020 zijn de bevolkingsonderzoeken naar kanker tijdelijk stopgezet vanwege het uitbreken van de COVID-19-pandemie. Dat geldt ook voor het bevolkingsonderzoek naar darmkanker. Eind mei 2020 heeft het RIVM-CvB dit onderzoek weer stapsgewijs hervat door deelnemers (opnieuw) uit te nodigen. In de zomer van 2020 hebben we voorbereidingen getroffen om te voorkomen dat het bevolkingsonderzoek naar darmkanker tijdens een tweede golf opnieuw moest worden stilgelegd. Ondanks de coronapandemie én het tijdelijk stilleggen van het onderzoek, is de deelnamegraad in 2020 gelijk gebleven. Uiteindelijk hebben we 14,9% van de beoogde doelgroep van 2,2 miljoen mensen niet uitgenodigd in 2020. In de loop van 2021 hopen we alle achterstanden te hebben ingelopen.

Minder plastic

Ieder jaar krijgen ongeveer 2,2 miljoen mensen een uitnodiging om mee te doen met het Bevolkingsonderzoek Darmkanker. Deze mensen ontvangen de bekende paarse envelop met de ontlastingstest. Dit pakket bestaat verder uit een plastic insteekmapje, informatiefolder, gebruiksaanwijzing, zakje en retourenvelop. Om de hoeveelheid plastic terug te dringen, krijgen sinds 1 januari 2021 mensen die twee keer niet hebben gereageerd, alleen nog een brief thuisgestuurd. Mensen kunnen in dit geval zelf contact opnemen met de screeningsorganisatie om de test aan te vragen. Na een jaar evalueren het RIVM-CvB en de screeningsorganisatie, of er inderdaad minder plastic wordt verstuurd en of mensen na twee onbeantwoorde uitnodigingen alsnog meedoen.

Kennisuitwisseling met internationale collega’s

In 2019 heeft het RIVM-CvB drie Engelstalige factsheets ontwikkeld over het Bevolkingsonderzoek Darmkanker voor internationale collega’s. Vanwege de succesvolle implementatie en de hoge deelnamegraad in Nederland wordt het bevolkingsonderzoek internationaal nog steeds als voorbeeld beschouwd. In de factsheets staan bevindingen, tips en informatie over het Bevolkingsonderzoek Darmkanker, waar andere landen hun voordeel mee kunnen doen. Ook heeft het RIVM-CvB twee films laten maken: een over het proces voor stakeholders en internationale collega’s, en een voor cliënten. De laatste film zal in 2021 worden ingezet.

Vooruitblik 2021

  • Er wordt in 2021 hard gewerkt aan het inlopen van de achterstanden als gevolg van de COVID-19-pandemie;
  • Het RIVM-CvB onderzoekt in 2021 of de verpakkingen die nodig zijn voor het Bevolkingsonderzoek Darmkanker verder verduurzaamd kunnen worden; 
  • De cliëntfilm zal verder worden ingezet voor verdere voorlichting. Ook wordt er een infographic ontwikkeld;
  • Het RIVM-CvB ondersteunt  de Gezondheidsraad (GR) om  de evaluatie van het Bevolkingsonderzoek Darmkanker voor te bereiden.

Monitor 2019

In opdracht van het RIVM monitort het Integraal Kankercentrum Nederland (IKNL) de jaarlijkse prestaties van het bevolkingsonderzoek darmkanker. In 2020 werd de monitor van het bevolkingsonderzoek darmkanker 2019 gepresenteerd. De belangrijkste resultaten:

  • In 2019 zijn in totaal 2.193.058 miljoen mensen uitgenodigd voor dit bevolkingsonderzoek;
  • Van de uitgenodigde mensen in 2018 hebben 1.589.322 miljoen mensen deelgenomen (71,5%);
  • Van alle deelnemers in het uitnodigingsjaar 2018 hadden in totaal 67.391 (4,3%) mensen een ongunstig testresultaat. Zij zijn doorverwezen voor vervolgonderzoek;
  • Bij 18.054 mensen zijn één of meerdere grote poliepen gevonden (advanced adenoom); 
  • Bij 3.086 mensen is darmkanker vastgesteld.

 

Vernieuwingen doorgevoerd voor bevolkingsonderzoeken naar kanker

In 2020 is er hard gewerkt aan de uitvoeringskaders van de bevolkingsonderzoeken naar borst-, baarmoederhals- en darmkanker. Ook heeft het RIVM-CvB de broncode van ScreenIT, het ict-systeem voor de bevolkingsonderzoeken naar kanker openbaar gemaakt en is de communicatie over deze bevolkingsonderzoeken verbeterd.

Uniformering uitvoeringskader

In 2020 is de uniformering van de uitvoeringskaders van de drie bevolkingsonderzoeken naar kanker afgerond. Een uitvoeringskader beschrijft hoe en door wie het betreffende bevolkingsonderzoek moet worden uitgevoerd, en welke afspraken daarvoor gelden. Het uitvoeringskader is geschreven voor alle (medisch) professionals die betrokken zijn bij het bevolkingsonderzoek. De uitvoeringskaders voor de drie bevolkingsonderzoeken naar kanker zijn nu in opzet gelijk. 

Broncode gepubliceerd van ScreenIT

Daarnaast heeft het RIVM-CvB de broncode van ScreenIT, het ict-systeem voor de bevolkingsonderzoeken naar baarmoederhals-, borst- en darmkanker in 2020 openbaar gemaakt. ScreenIT haalt gegevens op uit het Basisregistratie Persoonsgegevens (BRP), stuurt uitnodigingen aan de doelgroep, plant de diagnostiek en registreert de uitslagen van de onderzoeken. Het systeem, dat eigendom is van het facilitair bedrijf van de landelijke screeningsorganisaties, is ontwikkeld met publiek geld. Dat is ook de reden dat het RIVM-CvB de broncode heeft vrijgegeven. Zodoende kunnen ook andere landen het systeem nabouwen. Ook ontstaat er een eerlijker speelveld voor IT-bedrijven. Zij kunnen bij toekomstige aanbestedingen voor het beheer en onderhoud van ScreenIT meedingen.

Communicatie verbeterd

Voor de bevolkingsonderzoeken naar baarmoederhals-, borst- en darmkanker heeft het RIVM-CvB korte animatiefilmpjes laten maken die worden vertoond op de wachtkamerschermen in huisartsenpraktijken. Hierdoor hopen we een groter deel van de doelgroep te bereiken met informatie over de bevolkingsonderzoeken. Ook zijn de webpagina’s van het RIVM over de bevolkingsonderzoeken naar kanker vernieuwd. In januari 2020 is de vernieuwde website live gegaan. De webpagina’s zijn nu overzichtelijker, professioneler en toegankelijker.