← Terug

Nationale programma's Grieppreventie en Pneumokokkenvaccinatie volwassenen 2020

Doel van het Nationaal Programma Grieppreventie (NPG) is om kwetsbare groepen te beschermen tegen de gevolgen van griep. Dit zijn 60-plussers en mensen met een medische indicatie zoals diabetes, een hart-, long- of nierziekte of een verminderde immuniteit door een andere ziekte of behandeling. Circa 35% van de Nederlandse bevolking behoort tot de doelgroep van het NPG. Elk jaar in oktober en november nodigen huisartsen patiënten met een medische indicatie en mensen van 60 jaar en ouder uit voor de griepprik. 

In het najaar 2020 is ook het vaccinatieprogramma tegen pneumokokkenziekte van start gegaan. In 2020 zijn mensen die geboren zijn in de periode van 1941 tot en met 1947 uitgenodigd. In de komende jaren wordt het programma verder uitgerold onder de totale doelgroep van 60- tot en met 79-jarigen. Pneumokokken kunnen verschillende ziekten veroorzaken, zoals longontsteking bij vooral volwassenen en neus- en bijholteontsteking en oorontsteking bij vooral kinderen.

Highlights 2020

COVID-19 en de griepprik

In tegenstelling tot andere bevolkingsonderzoeken en screeningen vindt de uitvoering van het Nationaal Programma Grieppreventie (NPG) niet het hele jaar door plaats, maar uitsluitend in het najaar. Hierdoor kregen de partijen die betrokken zijn bij het NPG tijd om – na het uitbreken van de COVID-19-pandemie – de nodige maatregelen te treffen. Zo nam als gevolg van de pandemie de vraag naar griepvaccins fors toe in 2020. Met een stijging van de vraag was al rekening gehouden doordat het RIVM-CvB een doelgroepenonderzoek had uitgevoerd. Uit dit onderzoek bleek dat naar verwachting circa 60% van de doelgroep zich zou laten vaccineren. Ter vergelijking: tijdens de afgelopen jaren lag dit percentage rond de 50%. Daarom heeft het RIVM in 2020 extra griepvaccins ingekocht. Toch was het lang spannend voordat duidelijk werd of de ingekochte aantallen ook daadwerkelijk voldoende waren. Gedurende de vaccinatiecampagne dreigde een tekort. Het RIVM-CvB heeft daarop in overleg met het ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport (VWS) en de betrokken partijen gekeken welke actie mogelijk was om te zorgen dat de meest kwetsbaren binnen de doelgroep gevaccineerd konden worden. Dit heeft geleid tot een oproep van de minister van VWS aan gezonde 60- tot 69-jarigen om in eerste instantie niet in te gaan op de uitnodiging om zich te laten vaccineren tegen griep. Huisartsen werd gevraagd voorrang te verlenen aan de meest kwetsbare groepen. Tijdens de campagne zijn extra vaccins ingekocht om de gezonde 60- tot 69-jarigen alsnog te kunnen vaccineren. 

Ook was er veel aandacht van het RIVM-CvB en de ketenpartners voor de uitvoering van de vaccinatiespreekuren die 'coronaproof’ moesten verlopen. Dit gold voor zowel de griep- als pneumokokkenvaccinaties. Het goed en veilig regelen van de vaccinatiespreekuren en het opstellen van nieuwe protocollen heeft met name de nodige inspanningen gevraagd van de huisartsen en is voorspoedig verlopen.

Invoering pneumokokkenvaccinatie (NPPV)

2020 was ook het jaar waarin  de pneumokokkenvaccinatie voor het eerst van start ging. Volwassenen van 60 tot en met 79 jaar worden hiermee gevaccineerd tegen de 23 meest voorkomende pneumokokken. De implementatie van het NPPV verliep succesvol. De uitvoering is goed verlopen en de vraag naar vaccinaties was groot. Wel werd, als gevolg van de COVID-19 pandemie, het uitnodigingsbeleid aangepast. Het was aanvankelijk de bedoeling om jaarlijks mensen die 60, 65, 70 en 75 jaar oud worden uit te nodigen. Op advies van de Gezondheidsraad (GR) is dat uitnodigingsbeleid als gevolg van de pandemie aangepast. De oudste mensen kregen voorrang omdat ze het meest kwetsbaar zijn. Daaruit volgde dat in 2020  alle mensen die geboren zijn in de periode van 1941 tot en met 1947 een vaccinatie aangeboden kregen tegen pneumokokken. In de komende jaren wordt het programma verder uitgerold. 

Extra aandacht voor communicatie

Het RIVM-CvB heeft in 2020 aandacht besteed aan communicatie op de website rondom het thema ‘COVID-19 en de griep- en pneumokokkenvaccinatie’. Er was veel behoefte vanuit de burger naar informatie hierover. Zo leefde bijvoorbeeld de vraag of het vaccineren bij de huisarts wel veilig was. Vragen en antwoorden zijn samengesteld in nauwe afstemming met het Centrum Infectiebestrijding van het RIVM (CIb). 

Vooruitblik 2021

  • Naar verwachting brengt de Gezondheidsraad in de zomer van 2021 advies uit over de griepvaccinatie. Na besluitvorming van de Minister van VWS moet dit zijn beslag krijgen in het programma.
  • In 2020 heeft de Raad voor Volksgezondheid en Samenleving (RVS) op verzoek van de staatssecretaris van het ministerie van VWS een verkenning uitgevoerd naar het stelsel van vaccinatiezorg in Nederland. De uitkomsten van deze verkenning kunnen van invloed zijn op de inrichting van het NPG en NPPV; 
  • In 2020 starten we met de verkenning van de implementatie van het NPG en het NPPV op Bonaire, Saba en Sint-Eustatius.

Cijfers vaccinatiegraad Nationaal Programma Grieppreventie   

  • 18,3% van de Nederlandse bevolking werd gevaccineerd;
  • 52,6% van de doelgroep heeft zich laten vaccineren; 
  • De hoogste vaccinatiegraad (70,6%) werd gevonden onder personen van 65 jaar of ouder die naast hun leeftijd ook een medische indicatie voor vaccinatie hadden; 
  • Onder personen tussen de 60 en 64 jaar zonder medische indicatie was de vaccinatiegraad het laagst (29,5%); 
  • In de doelgroep met medische indicatie was de vaccinatiegraad het hoogst onder mensen met cardiovasculaire aandoeningen (63,4%) en het laagst onder mensen met HIV (44,9%);
  • De vaccinatiegraad 2020 is rond de zomer 2021 bekend. 

De monitor Vaccinatiegraad Nationaal Programma Grieppreventie 2019 is uitgevoerd door het Nivel in opdracht van het RIVM.