Zorg voor ouderen
Om kwetsbare ouderen goed te bereiken is integrale samenwerking heel belangrijk. In de interventies Sociaal Vitaal en Halt u Valt staat de zelfredzaamheid van ouderen centraal. Hoe vergroot je de weerbaarheid van ouderen? Hoe voorkom je valincidenten? De Video Interventie Ouderenzorg richt zich juist op het vergroten van zelfvertrouwen bij zorgverleners. Lees hoe de zorg voor demente ouderen daardoor verbetert.
Sociaal Vitaal
Als we ouder worden, gaat onze weerbaarheid achteruit. We worden onzekerder, waardoor we minder sociale contacten hebben en minder bewegen.
Mathieu de Greef, bewegingswetenschapper bij de Rijksuniversiteit Groningen, leert ouderen daarmee om te gaan. Hij is mede-ontwikkelaar van Sociaal Vitaal, een interventie voor 65- tot 80-jarigen die zich richt op de fysieke conditie, sociale vaardigheden en veerkracht die nodig zijn om de gevolgen van veroudering op te vangen. De Greef: ‘Veel ouderen denken dat alles hen overkomt. Wij leren ze dat ze ook zelf invloed kunnen uitoefenen, op hun eigen gedrag én hun omgeving.’
Koffiepauze
Sociaal Vitaal is een integraal bewegingsprogramma waarin sociale en mentale onderwerpen op een laagdrempelige, speelse manier aan de orde komen, vertelt Yldau Dijkstra. Samen met De Greef coördineert zij de ontwikkeling en uitvoering van Sociaal Vitaal namens stichting GALM. Zij traint onder andere begeleiders van deelnemers aan Sociaal Vitaal. Zelfs de koffiepauze blijkt daarin een belangrijke rol te spelen. ‘We leren begeleiders hoe ze tijdens de pauze een gesprek voeren dat niet over koetjes en kalfjes gaat maar over bijvoorbeeld zelfvertrouwen.’
Deelnemers durven beter om hulp te vragen
Beenkracht
De resultaten zijn veelbelovend. De fitheid van deelnemers neemt toe, ze worden weerbaarder en hebben meer sociale contacten. De Greef: ‘Deelnemers durven beter om hulp te vragen voor bijvoorbeeld kleine reparaties. En dat is belangrijk: hoe ouder je bent, hoe afhankelijker je van anderen wordt.’ De mentale en fysieke conditie van alle deelnemers wordt vooraf en achteraf gemeten, de uitkomsten worden (anoniem) gedeeld met de gemeente.
Zelfstandig verder
De beweeggroepen duren een jaar. Het is de bedoeling dat ze daarna zelfstandig verder gaan. ‘We maken de deelnemers echt eigenaar van de groep’, vertelt Dijkstra. ‘Daar helpen we ze bij. Ze leren bijvoorbeeld hoe ze nieuwe leden werven. Dat is belangrijk om de groep in stand te houden.’ De Greef maakt de vergelijking met een succesvol tv-programma voor ouderen: ‘Je kunt ook Geer en Goor uitnodigen, dat is hartstikke leuk voor een keer. Maar het gaat ons om een blijvend effect: ouderen meer veerkracht geven. Dat lukt alleen als ze leren om het zelf te doen.’
Sociaal Vitaal is een erkende interventie
Het oordeel van de erkenningscommissie: ‘Sociaal Vitaal is een planmatig opgezette interventie die een belangrijke, moeilijk bereikbare doelgroep bedient. De jarenlange ervaring met GALM geeft vertrouwen. De opzet is gedegen en de onderbouwing is adequaat en sterk in de verantwoording van de aanpak.’
Meer lezen?
Dankzij video beter communiceren
Dementie gaat veelal gepaard met gedrags- en stemmingsproblemen. Video Interventie Ouderenzorg leert professionele zorgverleners en mantelzorgers in hun communicatie met cliënten daarmee om te gaan.
Het aantal mensen met dementie neemt de komende jaren sterk toe, van ongeveer 260 duizend (in 2015) tot 500 duizend (in 2040). Ruim de helft - ergens tussen de 60 en 98 procent- van hen zal naar verwachting problematisch gedrag gaan vertonen. Dé opgave voor professionele zorgverleners en mantelzorgers is daar adequaat mee om te gaan.
Filmen om te begrijpen
Een van de interventies die zorgverleners tot steun kan zijn, is de door stichting De Wever ontwikkelde Video Interventie Ouderenzorg (VIO). Ze bestaat uit video-opnames, videofeedback en oefeningen waardoor zorgverleners het gedrag van cliënt en zichzelf leren begrijpen. Het idee is dat de zorgverleners dat inzicht vervolgens vertalen in hun handelen.Andrea de Groot leidt mensen op in het hanteren van VIO. Zij legt uit wanneer de interventie bijvoorbeeld wordt toegepast. ‘Stel, een zorgverlener komt elke ochtend om iemand uit bed te helpen, maar de cliënt weigert steevast mee te werken, dan staat hij (of zij) al snel bekend als een eigengereid mens is die per se zijn zin wil doordrijven.’ Maar, zegt De Groot, film je nu wat er eigenlijk gebeurt, dan zie je maar al te vaak dat de zorgverlener in te lange zinnen spreekt, die de verzorgde niet begrijpt. ‘En dat de laatste heel anders, veel coöperatiever, reageert als de zorgverlener zich meer bedient van non-verbale communicatie.’
Leren kijken, dat is de crux
De crux van VIO is dat zorgverleners leren kijken hoe mensen reageren op hun manier van doen, op wat wel werkt en wat niet. ‘Door hun gedragingen te filmen, kunnen de zorgverleners zien wat er gebeurt, vooral wat er goed gaat en hoe dit ook toegepast kan worden in moeilijkere situaties.’ De Groot wijst erop dat het zelfvertrouwen en gevoel van competentie bij de zorgverleners en mantelzorgers door het gebruik van VIO stapsgewijs toeneemt en daarmee de zorg aan ouderen aantoonbaar verbetert. `Precies wat we met VIO beogen.´
VIO is een erkende interventie
De Video Interventie Ouderenzorg is medio juli 2016 erkend als Goed onderbouwd in de Ouderenzorg.
Meer lezen?
Halt u valt
Een val kan voor ouderen grote gevolgen hebben. Veel ouderen hebben moeite om goed te herstellen, waardoor ze niet meer zelfstandig kunnen wonen. Of ze worden minder actief uit angst om opnieuw te vallen.
‘Een val kan een belangrijk keerpunt zijn in het leven van ouderen’, vertelt Nancy Albertz, projectleider bij GGD Gelderland-Zuid. ‘Halt u valt is een integrale aanpak voor valpreventie, afgestemd op de wijk. Onderdelen zijn bijvoorbeeld voorlichtingsbijeenkomsten, valtrainingen, sportactiviteiten voor ouderen en aandacht in de lokale media. Daarbij haken we aan bij onze regionale Valpreventiemaand in oktober.’
Wat zijn ‘valtrainingen’?
‘Dat zijn verschillende erkende interventies die het risico op een val verkleinen. Voorbeelden zijn Zicht op evenwicht, In balans, Vallen verleden tijd en Zeker bewegen. Als ouderen vitaal genoeg zijn om elke week te sporten, heeft dat overigens de voorkeur. Het gaat erom dat ouderen blijven bewegen.’
Wat maakt Halt u valt een integrale aanpak?
‘Halt u valt richt zich op verschillende risicofactoren. We besteden aandacht aan beweging en gedrag, maar ook aan de inrichting van woningen en de openbare ruimte. Sommige gemeenten hebben projecten op het gebied van zelfstandig wonen, waarop we kunnen aansluiten met onze voorlichting. We bezoeken bijvoorbeeld ouderenbijeenkomsten met een partytent die is ingericht als woonkamer om mensen bewust te maken van valgevaarlijke situaties.’
Is samenwerking een belangrijke succesfactor?
‘Ja, dat is nodig om ouderen goed te bereiken. Er zijn vrijwel altijd een GGD-medewerker en een of meer fysiotherapeuten betrokken. Afhankelijk van de wijk kunnen bijvoorbeeld ook ergotherapeuten, wijkverpleegkundigen, seniorenbonden en sportverenigingen een rol hebben.’
Wat kan Halt u valt betekenen voor de openbare ruimte?
‘We raden gemeenten aan om een wijkschouw te houden, waarin ambtenaren samen met ouderen door hun wijk lopen. Dat is een goede manier om bijvoorbeeld losliggende stoeptegels of onveilige oversteekplaatsen in kaart te brengen. Ouderen zien obstakels die anderen niet opvallen.’
Halt u valt is een erkende interventie
Het oordeel van de erkenningscommissie: ‘Het doel van deze interventie is dat meer zelfstandig wonende ouderen valpreventieve maatregelen treffen, zodat het risico op een val vermindert. Het sterke punt van de interventie is de multifactoriële en de ‘op maat’ aanpak waarbij goed aangegeven is wat de een uitvoerder minimaal moet doen om de doelen te realiseren.’