Duurzame Veiligheid 2030 en Safe-by-Design

roadmap dv2030

Omgevingsveiligheid gaat over de risico’s van het gebruik en transport van gevaarlijke stoffen, de veiligheid van bedrijven en de veiligheid van nieuwe, zich snel ontwikkelende technologieën. Het gaat zowel om de “feitelijke” risico’s – soms gekenmerkt door een grote mate van onzekerheid – als om gepercipieerde risico’s. Safe-by-Design als leitmotiv kan helpen om de omgeving veiliger te maken, zowel door bronaanpak als conceptueel kader voor nieuwe ontwikkelingen.

Binnen het Programma Duurzame Veiligheid 2030  is de afgelopen jaren hard gewerkt om stappen te zetten richting een vitale (petro)chemische industrie zonder noemenswaardige incidenten. Partners uit het bedrijfsleven, overheid en wetenschap werken hiertoe samen in vijf roadmaps. Hierin wordt gesproken over transparante uitwisseling van informatie, over het maximaliseren van veiligheid in chemieclusters en over een hoogwaardige kennisinfrastructuur. Het gaat hierbij niet alleen om het verzachten van de effecten van incidenten, maar ook steeds vaker om een bronaanpak: hoe voorkómen we dat er iets ernstigs gebeurt? Daarbij komt de notie van Safe-by-Design om de hoek kijken: hoe richten we nieuwe processen zodanig in dat ze inherent veilig(er) zijn?

Voor het domein omgevingsveiligheid speelt het concept Safe-by-Design op verschillende vlakken. Wat betreft nieuwe technologie kan de toepassing van Safe-by-Design bijvoorbeeld bijdragen aan een veilige energietransitie. Zoals in een vroeg stadium nadenken over de veiligheidsoverwegingen bij de inzet van nieuwe energiebronnen of dragers in de energietransitie. Hoe laten we waterstof zo veilig mogelijk door bestaande gasleidingen gaan? Wat betekent het als er meer en meer windturbines bij industrieterreinen komen te staan? Ook in de omgevingswet moet veiligheid in een zeer vroeg stadium worden meegenomen: veiligheid als ontwerpparameter. Door al bij het ontwerp van de omgeving veiligheid een prominente plaats te geven kan de omgeving inherent veiliger ingericht worden. Safe-by-Design staat hier model voor een omslag in het denken van denken in termen van risico’s (wat kan er misgaan) naar denken in termen van veiligheid (wat is er nodig om de omgeving veilig in te richten?).

Een mooi voorbeeld van Safe-by-Design “in het wild” is de ontwikkeling van Procesintensificatie. In het kort komt dit erop neer dat het bedrijfsleven wordt gestimuleerd om na te denken of andere productieprocessen mogelijk zijn, waardoor bijvoorbeeld minder gevaarlijke procescondities nodig zijn of een kleinere hoeveelheid van een gevaarlijke stof. Hierdoor wordt het mogelijk om benodigde grondstoffen (denk aan chloor) lokaal bij de afnemer te produceren, of hoeft er geen risicovol transport meer plaats te vinden van de productielocatie naar de verwerkende installatie. RIVM publiceert begin 2020 een rapport waarin de mogelijkheden van Procesintensificatie voor Omgevingsveiligheid in kaart worden gebracht.