Tetanus is een ernstige ziekte die veroorzaakt wordt door een bacterie. De bacterie maakt gifstoffen aan die spierkrampen veroorzaken met vaak ernstige, levensbedreigende gevolgen. De tetanusbacterie kan het lichaam binnenkomen via een wond in de huid. Mensen kunnen elkaar niet besmetten. Besmetting is alleen mogelijk als iemand een open wond heeft en die wond in contact komt met bijvoorbeeld straatvuil, stof, (paarden)mest of grond. Dit kan bijvoorbeeld door te vallen op straat (direct contact), of door een beet van een dier dat straatvuil in de bek heeft (indirect contact). Ook een klein wondje, bijvoorbeeld van een prik aan een doornstruik in de tuin, kan genoeg zijn om tetanus op te lopen.
De enige bescherming tegen tetanus is vaccinatie. Iemand die tetanus heeft gehad en dit heeft overleefd, is niet beschermd tegen een volgende tetanusinfectie. De tetanusvaccinatie wordt in Nederland aan alle kinderen aangeboden via het Rijksvaccinatieprogramma. De ziekte komt nu nog maar sporadisch voor.
Er moet in het bloed een bepaalde hoeveelheid tetanusantistoffen aanwezig zijn om de tetanusbacterie direct bij ‘binnenkomst’ op te ruimen. Dit niveau bereik je alleen door vaccinatie. Als iemand met een wond naar de huisarts of de spoedeisende hulp gaat, dan wordt ook altijd gekeken of opnieuw vaccineren nodig is.
Bij jonge kinderen die voor het eerst tegen tetanus worden gevaccineerd, is het voor de opbouw van de immuniteit belangrijk dat zij een minimale dosis van 40 IE tetanustoxoïd krijgen. Daar wordt in het Rijksvaccinatieprogramma rekening mee gehouden; het daar gebruikte combinatievaccin (Infanrix hexa) bevat tenminste 40 IE tetanustoxoïd. Voor een boostervaccinatie bij volwassenen (ook zwangere vrouwen), bijvoorbeeld na een verwonding, volstaat 20 IE tetanustoxoïd. Als een volwassene nooit eerder tegen tetanus gevaccineerd is, is na een verwonding postexpositieprofylaxe met tetanusimmuunglobine geïndiceerd en een serie van 3 DTP-vaccinaties (maand 0, 1 en 7).
Ton Oomen
Infectieziekten Bulletin, jaargang 29, nummer 7, september 2018