Februari 2020 |
https://magazines.rivm.nl/magazine-omgevingsveiligheid/2020/02/magazine-omgevingsveiligheid
Godfried Bomans zei ooit: “Onze kennis wordt als een ballon opgeblazen; als je even niet kijkt dan schrik je hoeveel er intussen is bijgekomen.” De maatschappij wordt complexer, en de opgaven uit die maatschappij vereisen meer en beter geïntegreerde kennis. Kennis die het RIVM ontwikkelt en levert. Maar die we ook moeten benutten in onze netwerken. En waar we strategisch in op willen treden, zodat we voorbereid zijn op de vragen van morgen. Daarom wisselen we mensen uit met Omgevingsdiensten – met de bijbehorende expertise en kennis, daarom organiseren we netwerkdagen en daarom geven we studenten de kans om bij ons stage te lopen.
In dit magazine kunt u hierover lezen, net als over andere ontwikkelingen. Zo hebben we onze werkzaamheden voor transportveiligheid versterkt - en stellen we de nieuwe coördinator Transportveiligheid aan u voor - en vertellen we over ontwikkelingen omtrent waterstof in aardgasleidingen.
We wensen u veel leesplezier, en laat weten wat u van het magazine vindt via omgevingsveiligheid@rivm.nl
Industrieel geproduceerd waterstof, gemaakt uit aardgas, wordt op dit moment tussen de verschillende industriegebieden getransporteerd door buisleidingen met relatief kleine diameters (in de orde van 10 inch). Deze waterstofleidingen vallen onder het Besluit Externe Veiligheid Buisleidingen (Bevb). De wijze waarop de risico’s moeten worden berekend, wordt beschreven in Module D van de Handleiding Risicoberekeningen Bevb. Bij het ontwerp van deze leidingen is specifiek rekening gehouden met waterstof door bijvoorbeeld rekening te houden met de aanwezige sporenelementen in het gebruikte staal en de materialen voor de afdichtingen in afsluiters.In het kader van de energietransitie wordt er ook over gedacht om bestaande aardgasleidingen in zowel het transportnet (tot 80 bar druk en 48 inch diameter), als het distributienet (tot 16 bar druk), geschikt te maken voor waterstof. Dit wordt gezien als een kosteneffectieve omschakeling in de energietransitie van aardgas naar waterstof. Conversie van elektrische energie, opgewekt met zon en wind, naar waterstof zorgt ervoor dat deze energie relatief eenvoudig in grote hoeveelheden kan worden opgeslagen en over grote afstanden door het bestaande (aardgas) transportnet kan worden getransporteerd. Dat maakt het variabele aanbod van zon en wind beschikbaar en regelbaar naar tijd en locatie. De brede toepasbaarheid van waterstof bijvoorbeeld gebruik in brandstofcellen en verwarming van huizen maakt het mogelijk dat verschillende markten met elkaar worden verbonden, zoals de industrie, mobiliteit en gebouwde omgeving. Wel vragen de verschillende afnemers een andere zuiverheid van het aangeboden waterstof. Een aandachtspunt is nog waar het getransporteerde waterstof op de gevraagde kwaliteit van de afnemer moet worden gebracht.
Op dit moment wordt een aardgasleiding tussen DOW en Yara gebruikt voor het transport van waterstof tussen beide bedrijven. Bij deze overschakeling is goed gekeken of de aardgasleiding geschikt was voor het transport van waterstof. Ook zijn er ontwikkelingen om waterstof door kunststofleidingen te transporteren.
De consequenties voor de risicoafstanden van de bestaande hogedruk aardgasleidingen worden nu onderzocht in een door het ministerie van I&W geïnitieerd onderzoek. Hierbij wordt gekeken of de faaloorzaken bij het transport van waterstof gelijk zijn aan die van het transport van aardgas. Zo zullen faaloorzaken als externe beschadiging en externe corrosie gelijk zijn. Echter de vraag of bijvoorbeeld de verschillende mechanismen van waterstofverbrossing ook een rol spelen, is een punt van onderzoek. Daarnaast is het effect van een cyclische belasting niet gelijk tussen het transport van aardgas en het transport van waterstof wat kan leiden tot een kleinere levensduur van een leiding.
Voor het gebruik van waterstof in de mobiliteitssector is een netwerk van waterstoftankstations noodzakelijk. In opdracht van het ministerie van Infrastructuur & Waterstaat (I&W) heeft het RIVM de risico- en effectafstanden van waterstoftankstations in kaart gebracht. De rapportage hiervan is te vinden op onze website (https://www.rivm.nl/omgevingsveiligheid/inrichtingen/waterstoftankstations). Dit heeft geleid tot vaste risico-afstanden en aandachtsgebieden voor waterstoftankstations. Deze zijn vastgelegd in het Besluit Kwaliteit Leefomgeving (Bkl).
Het onderzoek wordt naar verwachting binnenkort afgerond en gepubliceerd. De verwerking van de resultaten in de risicomethodiek zal daarna plaatsvinden.
In overleg met het bevoegd gezag kan versie 8.21 al gebruikt worden voor risico- en effectberekeningen. Het is de bedoeling dat het gebruik van versie 8.21 ook wordt voorgeschreven in de Regeling externe veiligheid inrichtingen (Revi) en Regeling externe veiligheid buisleidingen (Revb). Naar verwachting gebeurt dit op 1 april 2020.
DNV GL werkt inmiddels aan de volgende versie van Safeti-NL. De belangrijkste toevoeging is dat met deze versie aandachtsgebieden direct zichtbaar kunnen worden gemaakt op een kaart, net als de risicocontouren. De nieuwe versie van Safeti-NL wordt in het tweede kwartaal van 2020 verwacht.
Cursussen
Om gebruikers bekend te maken met versie 8 zijn in 2019 upgrade cursussen en basiscursussen georganiseerd. Veel gebruikers hebben inmiddels de upgadecursus gevolgd. Daarom zullen deze in 2020 niet meer gegeven worden. De basiscursussen Safeti-nl worden afhankelijk van het aantal inschrijvingen in maart en/of april 2020 hervat. De basiscursus wordt op de volgende datums aangeboden;
Cursusdeel 1 | Cursusdeel 2: Terugkomdag |
24, 25, 26 maart 2020 | 22 mei 2020 |
31 maart, 1 en 2 april 2020 | 6 mei 2020 |
21, 22,23 april | 22 mei 2020 |
Informatie over Safeti-nl kunt u vinden op onze website via www.rivm.nl/safeti-nl. Vragen kunt u stellen aan onze helpdeks via safeti-nl@rivm.nl
Binnen het Programma Duurzame Veiligheid 2030 is de afgelopen jaren hard gewerkt om stappen te zetten richting een vitale (petro)chemische industrie zonder noemenswaardige incidenten. Partners uit het bedrijfsleven, overheid en wetenschap werken hiertoe samen in vijf roadmaps. Hierin wordt gesproken over transparante uitwisseling van informatie, over het maximaliseren van veiligheid in chemieclusters en over een hoogwaardige kennisinfrastructuur. Het gaat hierbij niet alleen om het verzachten van de effecten van incidenten, maar ook steeds vaker om een bronaanpak: hoe voorkómen we dat er iets ernstigs gebeurt? Daarbij komt de notie van Safe-by-Design om de hoek kijken: hoe richten we nieuwe processen zodanig in dat ze inherent veilig(er) zijn?
Voor het domein omgevingsveiligheid speelt het concept Safe-by-Design op verschillende vlakken. Wat betreft nieuwe technologie kan de toepassing van Safe-by-Design bijvoorbeeld bijdragen aan een veilige energietransitie. Zoals in een vroeg stadium nadenken over de veiligheidsoverwegingen bij de inzet van nieuwe energiebronnen of dragers in de energietransitie. Hoe laten we waterstof zo veilig mogelijk door bestaande gasleidingen gaan? Wat betekent het als er meer en meer windturbines bij industrieterreinen komen te staan? Ook in de omgevingswet moet veiligheid in een zeer vroeg stadium worden meegenomen: veiligheid als ontwerpparameter. Door al bij het ontwerp van de omgeving veiligheid een prominente plaats te geven kan de omgeving inherent veiliger ingericht worden. Safe-by-Design staat hier model voor een omslag in het denken van denken in termen van risico’s (wat kan er misgaan) naar denken in termen van veiligheid (wat is er nodig om de omgeving veilig in te richten?).
Een mooi voorbeeld van Safe-by-Design “in het wild” is de ontwikkeling van Procesintensificatie. In het kort komt dit erop neer dat het bedrijfsleven wordt gestimuleerd om na te denken of andere productieprocessen mogelijk zijn, waardoor bijvoorbeeld minder gevaarlijke procescondities nodig zijn of een kleinere hoeveelheid van een gevaarlijke stof. Hierdoor wordt het mogelijk om benodigde grondstoffen (denk aan chloor) lokaal bij de afnemer te produceren, of hoeft er geen risicovol transport meer plaats te vinden van de productielocatie naar de verwerkende installatie. RIVM publiceert begin 2020 een rapport waarin de mogelijkheden van Procesintensificatie voor Omgevingsveiligheid in kaart worden gebracht.
Kun je je nieuwe functie omschrijven?
In deze functie coördineer ik het programmateam transportveiligheid. We bundelen in dit team alle kennis van RIVM op het gebied van veilig vervoer van gevaarlijke stoffen, zowel nationaal als internationaal. Enerzijds doen we bijvoorbeeld onderzoek en beleidsadvisering op het gebied van omgevingsveiligheid en anderzijds adviseren en vertegenwoordigen we Nederland tijdens internationale vergaderingen over de regulering van het vervoer gevaarlijke stoffen.
Welke ontwikkelingen zie je voor transportveiligheid de komende jaren?
Technische innovaties en maatschappelijke opgaven zoals de energietransitie en circulaire economie gaan de komende jaren steeds nadrukkelijker hun stempel drukken op de hoeveelheden en typen transport van gevaarlijke stoffen. Dan denk ik bijvoorbeeld aan het transport van waterstof of lithiumbatterijen of de aandrijving van transportmiddelen door waterstof of elektriciteit. Het is belangrijk dat we bij die ontwikkelingen blijven streven naar de permanente verbetering van de veiligheid van het vervoer en inzicht hebben in de risico’s voor omgeving. Een andere ontwikkeling is dat Nederland een grote woningbouwopgave heeft, waarbij ook gekeken wordt naar de beschikbare ruimte in de buurt van het vervoer van gevaarlijke stoffen. Daarbij moeten we oog hebben en houden voor een goede balans tussen veiligheid, de duurzame ontwikkeling van het vervoer van gevaarlijke stoffen en de ruimtelijke ontwikkelingen in de omgeving.
Wat zijn jouw belangrijkste ambities voor het RIVM voor transportveiligheid?
Met het oog op de eerder beschreven ontwikkelingen, is het mijn ambitie om de kennis, beleid en de praktijk van transportveiligheid, nationaal en internationaal, meer met elkaar te verbinden. Samen met onze opdrachtgevers en netwerkpartners zetten we ons in voor een duurzame, veilige en gezonde leefomgeving bij het vervoer van gevaarlijke stoffen.
Wat gaat de buitenwereld merken van deze ambities?
We gaan actief aan de slag met de voorziene ontwikkelingen en dat doen we niet alleen. Steeds meer werken we samen met netwerkpartners aan oplossingen. Door te agenderen, organiseren en faciliteren gaan we, naast het inbrengen van onze kennis steviger inzetten op onze rol als netwerker en initator.
We kijken met plezier terug op deze stageperiode, en zijn inmiddels weer met opvolgers bezig. Ken je, of ben je een enthousiaste en gedreven afstudeerder die interesse heeft in een afstudeerstage bij het RIVM, hou dan de Linkedin-posts over RIVM Omgevingsveiligheid in de gaten!
We laten natuurlijk Tom, Sten en Maarten ook graag zelf aan het woord:
Het afgelopen halfjaar hebben wij vanuit de studie Integrale Veiligheidskunde een afstudeeronderzoek gedaan binnen het team Omgevingsveiligheid van het RIVM.
Om binnen een gerenommeerd onderzoeksinstituut als het RIVM een onderzoek te mogen uitvoeren zagen wij als een kans en een uitdaging. In het begin waren wij zoekende naar de juiste werkwijze, manier van onderzoeken en de kwaliteitseisen van het RIVM. Iedereen binnen het RIVM was bereid ons hierin te ondersteunen en gaf ons de ruimte om onszelf te ontwikkelen.
Daarnaast weet het Centrum Veiligheid van het RIVM de dagelijkse sleur goed op te breken door talloze koekjesmomenten en andere leuke bezigheden te organiseren. Wij vonden het erg fijn om hier aan deel te nemen en voelden ons gelijk onderdeel van het gehele team. Als alles volgens planning verloopt zijn wij inmiddels afgestudeerd en zijn wij verder aan het studeren, werkzaam in het werkveld of verre landen aan het ontdekken.
We hebben deze periode als zeer leerzaam en positief ervaren en bedanken het team omgevingsveiligheid en onze begeleiders voor de professionele begeleiding en de warme ontvangst.
Op 27 mei 2020 organiseert het RIVM opnieuw de netwerkdag Omgevingsveiligheid. Deze netwerkdag biedt een platform voor professionals op het gebied van Omgevingsveiligheid. Kennisuitwisseling met mensen uit het vakgebied staat hierbij centraal.
Deelnemen?
Wilt u hierbij zijn? U kunt zich opgeven via het aanmeldformulier. Van harte welkom!
Dit jaar is het mogelijk om onderwerpen voor de netwerkdag aan te dragen. Mochten er onderwerpen zijn die u graag terugziet op de netwerkdag, dan kunt u dat aangeven op het inschrijfformulier.
Meer informatie over de locatie en het programma staat op onze website.
Wij zien u graag tijdens de netwerkdag Omgevingsveiligheid.