← Terug

De radiologische situatie in beeld brengen met QGIS 

Eén van de taken van de RIVM Ongevalsorganisatie Straling is het opstellen van het radiologisch beeld bij een stralingsincident of kernongeval. Daarmee geven we overzicht over de verspreiding van radioactieve stoffen en de besmetting van het getroffen gebied. Ook maken we een schatting van de opgelopen of verwachte stralingsdosis voor de bevolking en hulpverleners. Om de radiologische situatie ook letterlijk in beeld te brengen gebruiken we het geografisch informatiesysteem QGIS. Zo ontstaat er in één oogopslag een goed beeld van de situatie.

Met QGIS kunnen verschillende soorten gegevens geografisch in lagen gecombineerd worden. Het resultaat verduidelijkt de radiologische situatie. De gegevens die beschikbaar zijn voor de Ongevalsorganisatie Straling zijn:

  • Verspreidingsberekeningen. Modelleurs van het RIVM berekenen o.a. de contouren van een gebied waarvan berekend is dat een interventieniveau voor maatregelen als schuilen, evacuatie of jodiumprofylaxe overschreden is of kan worden. 
  • Stralingsmetingen. De Ongevalsorganisatie Straling beheert een database met resultaten van metingen uitgevoerd door het RIVM, afkomstig van het Nationaal Meetnet Radioactiviteit (NMR) en de stralingsmeetwagens. Daarnaast worden metingen van het Landelijk Meetnet Radioactiviteit in Voedsel (LMRV) van Wageningen Food en Safety Research (WFSR) automatisch geüpload in de database. Ook metingen van brandweer, Defensie, Waakvlaminstituten en internationaal gedeelde metingen (via EURDEP) zijn beschikbaar. In totaal bevat de database ongeveer 4 miljoen meetresultaten over een periode van circa 3 maanden.
  • Radarbeelden van neerslag afkomstig van het KNMI. Hiermee kunnen mogelijke ‘hot spots’ met veel gedeponeerde radioactieve stoffen worden geïdentificeerd.
  • Kaarten die mogelijk van nut kunnen zijn. Denk bijvoorbeeld aan gemeentegrenzen, infrastructuur, drinkwaterinnamepunten en verschillende soorten agrarische gebieden.
  • Sectoren om het (potentieel) effectgebied te tonen.

Afstemming 

Om uit QGIS een zinvol en correct beeld te krijgen, is het belangrijk de data op de juiste manier te gebruiken en de mogelijkheden van QGIS goed te kennen. Bij de selectie van meetdata moet er bijvoorbeeld rekening gehouden worden met de verschillende variabelen van de meetmethoden, zoals matrix en meettijden. 

Afhankelijk van de gebruikte informatie kan met andere instituten binnen het Radiologisch en Gezondheidskundig Expertise Netwerk (RGEN) worden afgestemd. Zo wordt WFSR betrokken als het gaat om depositie van radioactieve stoffen in agrarische gebieden of Rijkwaterstaat en KWR als het oppervlaktewater betreft. Zo ontstaat uiteindelijk een kaart die goed inzicht geeft in de situatie.

Voor wie?

De kennisinstituten van het RGEN gebruiken QGIS om hun model- en meetdata gezamenlijk te visualiseren en de radiologische situatie in kaart te brengen. Bovendien wordt de gevisualiseerde informatie gedeeld met metende partners, zoals de brandweer en Defensie, ten behoeve van een afgestemde landelijke meetstrategie. Ook wordt de informatie voorzien van een duiding en opgenomen in de situatierapportage van het RGEN. Deze rapportage dient als basis voor de adviezen aan de regionale en nationale overheid door het Crisis Expert Team straling en nuclair (CETsn). 

Een voorbeeld van visualisatie m.b.v. QGIS: een fictieve situatie met een lozing en verspreiding van radioactief materiaal. Weergegeven wordt het gebied waar het interventieniveau voor de maatregel schuilen wordt overschreden (binnen de zwarte contour), meetwaarden van meetposten van het NMR (lichtblauwe blokjes), route van de meetwagens (groene lijnen) met meetwaarden (groene punten), sectoren (grijze lijnen) met potentieel effectgebied (geel gearceerde taartpunt), gemeentegrenzen (blauwe lijnen) en spoorlijnen (zwarte streepjeslijn).