Juli 2017 | Nummer 1
https://magazines.rivm.nl/2017/07/samen-werken-aan-veilig-werken
Viola van Guldener, programmacoördinator Veilig Werken bij het RIVM ziet het jaar 2016 als het jaar van 'de nieuwe brillen'. Wat zij daarmee bedoelt, legt ze uit. Een verhaal over ongevallen en positieve veiligheid, successen centraal stellen en veerkracht.
Het jaar 2016 was voor mij het jaar van de nieuwe brillen. De eerste nieuwe bril was die van versterking. Ons projectteam is gegroeid van drie naar twaalf medewerkers. De samenwerking met Linda Bellamy, de grondlegger van Storybuilder, hebben we structureel vormgegeven en we verwelkomen Niels Hollaar en Martijn Mud van RPS regelmatig bij het RIVM. Ook hebben we onze banden met de Universiteit Leiden/TNO verstevigd. We werken intensief samen met Jop Groeneweg. En ook Frank Guldenmund van de TU Delft is voor enkele dagen per week verbonden aan ons programma.
Verdieping in kwaliteit
We gingen daarnaast aan de slag met een verdiepende kwaliteitsaudit op Storybuilder. Dat was goed, leuk en leerzaam. En lastig, want consistentie bewaken is een stuk lastiger met een groter team. Maar het is gelukt! En ik ben blij dat we als team dit met elkaar kunnen delen. Zodat we als team veerkrachtig kunnen zijn.
We hebben ook door een nieuwe bril gekeken in alle gesprekken met onze samenwerkingspartners. We hebben door nieuwe brillen gekeken in de netwerkbijeenkomsten, waar veiligheidskundigen elkaar ontmoeten en kennis delen. En we hebben een nieuwe bril opgezet door inhoudelijk de nieuwe stroom van positieve veiligheid, ook wel veerkracht of resilience genoemd, te ontdekken.
Positieve veiligheid, veerkracht en vermogens
Wat ons betreft verenigen we het gangbare gedachtegoed met nieuwe benaderingen: het leren van dingen die minder goed gaan én het leren van je successen. Stil staan bij dat wat wél goed gaat. En niet alleen richten op fouten.
Het is immers de vraag of het zin heeft om alleen te focussen op valkuilen of fouten. Iedereen die wel eens iemand coacht of kinderen heeft, weet dat zoiets eigenlijk niet werkt. Mensen (of kinderen) raken gedemotiveerd, hebben er geen zin meer in. En de coach wordt ontslagen of de kinderen luisteren helemaal niet meer. Leerpunt van vele ouders en coaches is dan ook om je te richten op talenten.
Wat is het dan toch gek dat we in de veiligheidskunde zoveel alleen op die valkuilen letten. Ik hoor u al denken, hoezo? Het heeft ons toch veel gebracht? Ja, dat is ook zo. We hebben veel bereikt met het invoeren van technische maatregelen, met het invoeren van organisatorische maatregelen en met het inzetten op veiligheidscultuur. Dus met ons richten op gevaren en risico’s. Dat moeten we zeker niet vergeten of weggooien. Een aanvullende blik, ofwel een nieuwe bril, kan de ogen echter openen voor de blinde vlekken. Dus naast het onderzoeken en analyseren van ongevallen, wat wij gewoon blijven doen, gaan wij onderzoeken hoe successen kunnen bijdragen aan verbetering van veiligheid.
Storybuilder
Om het mogelijke falen vroegtijdig te kunnen herkennen, heb je kennis nodig over scenario’s, wat kan tot wat leiden en hoe vaak gebeurt dat dan? Dat doen we met Storybuilder. Dus het blijft van belang om te blijven ontwikkelen, trends te ontdekken en te herkennen. Samen met TNO en Pantamedia kijken we naar de samenhang tussen de context van het werk en het handelen van de mens, zodat je vroegtijdig kan herkennen welke type scenario’s waarschijnlijk en relevant kunnen zijn.
We kunnen ook leren van successen. Ons resilience raamwerk biedt de mogelijkheid om het ‘oude’ te verenigen met nieuw gedachtegoed. Wat ons betreft kan dat ook juist heel goed: regels stellen voor de bekende situaties en meer aandacht voor besluitvorming als de onzekerheid toeneemt. Daarnaast willen we bijdragen aan het leren van successen door werkende maatregelen te verzamelen.
In dit magazine leest u meer over hoe we dat in 2016 hebben gedaan. En daar gaan we mee verder. Met het ontdekken van nieuwe perspectieven, uit onze comfort zone gaan, zodat we samen met u veiligheid verder kunnen verbeteren. Doet u weer mee? Wij horen het graag!
Iedere dag werken veiligheidsprofessionals hard om veilig werken onder de aandacht te brengen. Bij management, collega’s, opdrachtgevers en aannemers. Kennis en ervaringen delen om veilig werken op de agenda te krijgen en houden. Samen staan we daarin sterker.
In 2016 hebben RIVM en de Nederlandse Vereniging voor Veiligheidskunde (NVVK) de handen ineengeslagen. Voor RIVM is de NVVK een ‘safety soulmate'.
Brandweer Nederland verkent de mogelijkheden voor het opzetten van een platform voor het delen van informatie op basis van de registratie van arbeidsongevallen. RIVM faciliteert en ondersteunt de brandweer hierbij.
In de agrarische sector gebeuren tragische ongelukken. Stigas is daarom gestart met een campagne om gedurende een langere periode aan veiligheid te werken.
RIVM verrijkte de jaarlijkse rapportage van Veiligheid NL over de kerncijfers uit het Letsel Informatie Systeem met informatie over achterliggende oorzaken van verschillende soorten arbeidsongevallen.
Data uit Storybuilder en WebOrca zijn in 2016 gebruikt als input voor het maken van ‘infokaarten’ als veiligheidsinstrument in de bouw. De kaarten zijn voor leidinggevenden die betrokken zijn bij herstelwerkzaamheden aan schoorstenen als gevolg van de aardbevingen in Groningen. Op de kaarten zijn risicovolle momenten tijdens de klus in beeld gebracht.
Om een bijdrage te kunnen blijven leveren aan het verbeteren van de veiligheid op de werkvloer volgt RIVM actuele ontwikkelingen ‘in het veld’ en speelt daarop in. Een greep uit de activiteiten in 2016.
Jaarlijks overlijden naar schatting circa 4.100 mensen aan een beroepsziekte. Beter inzicht in de oorzaken van het ontstaan van beroepsziekten biedt kansen om ze eerder en beter te herkennen. Op basis van die informatie kunnen preventieve maatregelen worden opgesteld. Het onderzoeksmodel Storybuilder van het RIVM dat achterliggende oorzaken van ernstige arbeidsongevallen in kaart brengt, blijkt ook voor beroepsziekten te kunnen worden gebruikt. Dat blijkt uit een verkenning die het RIVM in 2016 deed. Daarvoor bekeek het RIVM 20 dossiers: 10 dossiers van mensen met de schildersziekte (OPS/CTE) en 10 dossiers van mensen met onherstelbare rugklachten. De waarde hiervan voor praktijk en beleid van deze resultaten wordt in 2017 getoetst.
In 2016 bracht RIVM in samenwerking met de Nederlandse Vereniging voor Veiligheidskunde (NVVK) de eerste versie van een resilience kaartspel uit. Met behulp van dit kaartspel kunnen veiligheidskundigen besluitvorming in onzekere en onvoorziene situaties oefenen. Door het spelen van het spel gaan mensen beter begrijpen wat resilience betekent in hun eigen werkomgeving. Het leert mensen typische valkuilen die gepaard gaan met improvisatie, tijdsdruk en onzekerheid te herkennen, erkennen en vermijden. Het resilience spel is getoond en gedemonstreerd in een workshop op de Europese Safera conferentie (EU kennisinstellingen) in maart 2016, is getoond op de netwerkbijeenkomst van het RIVM in april 2016 en is gepresenteerd op de KAM Infra dag in september 2016. Daarnaast zijn de voorbereidingen gestart voor de doorontwikkeling van het kaartspel met een storyboard en diverse spelvarianten.
Veiligheidsprofessionals ondernemen van alles om de veiligheid te verbeteren. Veelvoorkomende systematische aanpakken die als ‘interventie’ worden ingezet zijn bijvoorbeeld de invoering van de Laatste Minuut Risico Analyse (LMRA) of het lopen van veiligheidsrondes. De afgelopen jaren is verschillende keren geconstateerd dat veiligheidskundigen behoefte hebben aan ‘werkende veiligheidsmaatregelen’; welke informatie is beschikbaar over de effectiviteit van deze interventies? Het RIVM heeft zichzelf als doel gesteld om deze kennislacune te dichten en om een database met veiligheidsmaatregelen vorm te geven. In 2016 is samen met een groep wetenschappers en veiligheidskundigen een raamwerk en een protocol ontwikkeld waarmee we veiligheidsinterventies kunnen beschrijven. Inmiddels zijn de eerste interventies beschreven. De komende jaren wordt de interventiedatabase verder ontwikkeld en gevuld, in nauwe samenwerking met de doelgroep.
Samen werken aan veilig werken is niet voor niets de titel van dit online magazine. Immers aandacht blijven vragen voor veilig werken is gemakkelijker als je het samen doet. Zichtbaar zijn en kennis zichtbaar delen en toepassen is daarbij heel belangrijk.
Jaarlijks organiseert RIVM twee netwerkmiddagen voor professionals op het gebied van veilig werken. De middag in april had als thema ‘Veiligheid anno 2016: onvoorzien verrassend?!’. De middag in november stond in het teken van veroudering. Tijdens deze middagen voorziet RIVM in een afwisselend programma met praktijkvoorbeelden, enthousiaste en bevlogen gastsprekers en voldoende tijd om te netwerken en kennis met elkaar te delen. De volgende netwerkmiddag is op 2 juni 2017 en staat in het teken van werkende veiligheidsmaatregelen.
Tijdens de netwerkbijeenkomst in april presenteerden vier partijen een demoversie van een nieuw, praktisch toepasbaar instrument. Ze lieten op een toegankelijke en inspirerende manier aan sector- en brancheorganisaties wat er mogelijk is met de data en kennis van het RIVM. Pantamedia ontwikkelde samen met Pack2Pack de LMRApp, een interactieve variant van de Laatste Minuut Risico Analyse (LMRA). Safety Changer en Engie demonstreerden ‘Voorkom mijn ongeval’, een dynamische variant van de preventiekaart. CGE en DuraVermeer presenteerden een instrument waarmee een bedrijf achterliggende oorzaken van ongevallen in de organisatie kan benchmarken met oorzaken van ongevallen in de hele sector. MadMultimedia en ondernemersvereniging EVO maakten samen een demoversie van de serious game ‘Safe or Sorry’ waarin aanrijdingen van voetgangers door heftrucks worden nagebootst.
In 2016 startte RIVM met het online magazine Samen werken aan Veilig werken. Dit online magazine gaat circa drie keer per jaar naar ruim 150 arboprofessionals, veiligheidskundigen, beleidsmakers en andere geïnteresseerden. Andere activiteiten waren:
Aan de voorkant kennis ontsluiten en toegankelijk maken, betekent aan de achterkant investeren in maatwerk, kwaliteit en mensen.
Regelmatig krijgt RIVM verzoeken van sectororganisaties, ministeries of inspectiediensten om data-analyses over specifieke soorten ongevallen. In 2016 behandelde de helpdesk circa 20 vragen over diverse type ongevallen. Zo deed RIVM op verzoek van Inspectie SZW een analyse van de data over ongevallen met uitzendkrachten en de directe oorzaken en achterliggende oorzaken. Ook deed RIVM analyses voor de Vereniging voor Bakkerijen en Zoetwarenindustrie (VBZ), Stichting Industriële Reiniging (SIR), Stigas en het Instituut Fysieke Veiligheid (IFV). Naar aanleiding van vragen uit de Tweede Kamer leverde RIVM analyses over kraanongevallen, het gebruik van aftakassen en handelingen door elektrotechnisch installateurs. Voor Inspectie SZW werden enkele analyses uitgevoerd die betrekking hadden op arbeidsmiddelen zoals vleesverwerkende machines en ATEX lampen en gebruik van persoonlijke beschermingsmiddelen en tot slot over de kans op ongevallen voor uitzendkrachten.
De unieke data die RIVM in huis heeft over (oorzaken van) ernstige arbeidsongevallen vormen een belangrijke basis voor alle activiteiten van RIVM op het gebied van veilig werken. Een fundament waarop je kunt bouwen. Of het nu gaat over het nemen van maatregelen, het stellen van prioriteiten, het ontwikkelen van laagdrempelige instrumenten, het opzetten van veiligheidsinterventies gericht op gedrag en cultuur. Immers zonder data, geen onderbouwing. Daarom besteedt RIVM veel aandacht aan kwaliteit en consistentie. Zo deed RIVM in 2016 een verdiepende kwaliteitstoets over de laatste 5 jaar. De database Storybuilder bevat nu gegevens over bijna 30.000 ernstige arbeidsongevallen.
Het programmateam Veilig Werken kreeg in 2016 versterking van drie medewerkers. Dat betekent versterking op het gebied van data analyse, veiligheidswetenschappen, (cognitieve en sociale) psychologie en besturen van veiligheid. Ook verstevigde RIVM de samenwerking met Linda Bellamy, grondlegger van Storybuilder en de relatie met Universiteit van Leiden en TU Delft.