Op weg naar gezonder werken

"Ik kijk vooral naar de effecten van arbeidsomstandigheden op gezondheid en de rol van leefstijl daarin. De focus ligt op preventie.” Karin Proper is sinds 1 december 2019 bijzonder hoogleraar arbeid, gezondheidsbevordering en beleid aan het Amsterdam UMC, locatie VUmc. Daarnaast blijft ze als epidemioloog-onderzoeker op het thema arbeid en gezondheid bij het RIVM werkzaam.

Gezondheidsverschillen

Binnen de arbeidsomstandigheden richt Karin Proper zich vooral op het verbeteren van zware fysieke en psycho-sociale omstandigheden. Vooral in de sectoren bouw, transport en de zorg hebben werknemers hiermee te maken. “In die arbeidsomstandigheden zitten grote gezondheidsverschillen tussen hoog- en laagopgeleiden.” Lager opgeleiden doen vaker zwaar werk en hebben vaker een ongezonde leefstijl. Karin Proper: “Daarbij is wat wij noemen de psycho-sociale last hoog. In deze functies is er bijvoorbeeld vaak weinig autonomie: mensen kunnen niet beslissen wanneer en waar ze hun werk uitvoeren. Dit alles bij elkaar geeft een hoog risico op een slechte gezondheid.” Daarmee neemt de kans toe dat mensen voor hun pensioengerechtigde leeftijd uitvallen.

‘Werknemers en leiding ontwikkelden samen een toolbox en pakket maatregelen voor verbetering van hun leefstijl’

Burgerwetenschap

Om dat te voorkomen en duurzame inzetbaarheid van mensen te bereiken, worden vaak gezondheidsinterventies ingezet. Dit zijn maatregelen om de gezondheid te verbeteren, bijvoorbeeld op leefstijlgebied. Karin Proper maakt hier een kanttekening bij: “Met veel gezondheidsinterventies worden vooral hoogopgeleide werknemers bereikt. Dat komt omdat veel van die programma’s cognitief gebaseerd zijn. Je mist dan vaak de lager opgeleiden in je aanpak.Om die reden bedenken we steeds meer interventies in nauwe samenwerking met de doelgroep. Deze actieve betrokkenheid van de doelgroep is afkomstig van de burgerwetenschap. Via burgerwetenschap proberen we tot interventies te komen die aansluiten bij hun behoeften en vaardigheden, zodat ze gezond gedrag aannemen. Dat evalueren we dan vervolgens. Dit idee hebben we toegepast in de haven en de bouw. Werknemers en leiding ontwikkelden samen een toolbox en pakket maatregelen voor verbetering van hun leefstijl, zoals meer bewegen en gezonder eten.”

Multidisciplinair

De combinatie van haar hoogleraarschap en RIVM-werk levert een inspirerende kruisbestuiving op. De uitgebreide kennis van het RIVM op gebied van leefstijl sluit goed aan op het werk van Karin Proper. Maar het gaat verder dan leefstijl. Arbeid en gezondheid is een multidisciplinair onderwerp, waar ook andere domeinen van het RIVM zich mee bezighouden. “Denk aan het werken met gevaarlijke stoffen. Daar heb ik zelf geen kennis over, maar binnen het RIVM zijn bij Milieu & Veiligheid experts op dit gebied werkzaam. Ook met het RIVM-Centrum Infectieziektebestrijding werk ik samen. Bijvoorbeeld in het onderzoek naar nachtwerk, waarbij we hebben gekeken naar de effecten van nachtwerk op de gezondheid, het lichaamsgewicht, maar ook op griep- en luchtweginfectieklachten. Daarvoor hebben we zowel kennis van de epidemiologie arbeid en gezondheid als immunologie en infectieziekten nodig. Het is een meerwaarde dat deze expertise bij het RIVM is. Zo kunnen we elkaar aanvullen en van elkaar leren.”

‘Tweederde van de bevolking werkt. Zo’n grote groep heeft dus veel invloed op de volksgezondheid in z’n geheel.’

Werkende mantelzorgers

Verschillende maatschappelijke ontwikkelingen hebben invloed op de gezondheid van werknemers. Nu de bevolking steeds ouder wordt, zullen er bijvoorbeeld ook meer werkende mantelzorgers komen. Wat betekent dat voor de inzetbaarheid van werkenden? In het project ‘Sterke mantelzorg’ kijkt Karin Proper en haar team welke vormen van ondersteuning kansrijk zijn voor werkende mantelzorgers. Ook dit project wordt via burgerwetenschap aangepakt. “Om tot oplossingen te komen voor ondersteuning van werkende mantelzorgers, betrekken we de mantelzorgers zelf, ze gaan elkaar interviewen. Ook hebben we een adviesgroep van werkende mantelzorgers die ons helpt in de juiste benadering van de doelgroep.”

Passie voor onderzoek

De zichtbaarheid van het onderwerp ‘arbeid en gezondheid’ is niet altijd vanzelfsprekend, stelt Karin Proper vast. “Onterecht, want tweederde van de bevolking werkt. Zo’n grote groep heeft dus veel invloed op de volksgezondheid in z’n geheel. Ik ben daarom ontzettend blij met deze leerstoel, waarin ik kennis kan ontwikkelen om een duurzame inzetbaarheid van mensen te bevorderen. Ik wil een bijdrage leveren aan de gezondheid van werkenden, daarvoor doe ik het. Mijn passie is onderzoek doen, maar dan wel vanuit maatschappelijk relevant oogpunt.”