Augustus 2017 |
https://magazines.rivm.nl/2017/08/naar-buiten
Ga de samenleving in en treed in contact met jong en oud over de grote maatschappelijke vragen aan het RIVM. Dat was de belangrijkste opdracht aan de RIVM’ers in Platform SPRnext. In deze online uitgave bundelen we de uitkomsten van de activiteiten.
Inzicht in belangrijke maatschappelijke vragen kunnen we uit onderzoeken en de krant halen, maar we willen ook met verschillende doelgroepen in gesprek om meer gevoel te krijgen voor wat daar leeft. Hiervoor is het platform SPRnext opgericht. De deelnemers hieraan voerden verschillende activiteiten uit, binnen maar vooral ook buiten het RIVM, gericht op jongeren en op ouderen. De vraag die we hierbij stelden was: ‘wat is voor jou belangrijk op het gebied van gezondheid en milieu voor de toekomst van onze planeet, de Nederlandse maatschappij en voor jou persoonlijk?’
Het resultaat van SPRnext wordt gebruikt als één van de bronnen die input leveren voor de thema's van het Strategisch Programma RIVM 2019-2022. Andere bronnen zijn een reflectie van de huidige CSO's op hun speerpunt en een uitvraag bij opdrachtgevers en stakeholders die wordt uitgevoerd door het Rathenau Instituut.
"Dat iedereen in goede gezondheid kan leven en daar moeten we met alle landen samen voor zorgen.”
In deze online uitgave bundelen we de uitkomsten van de activiteiten. Het SPRnext-team clusterde de resultaten in 17 thema’s. Ze dragen bij aan de discussie over de nieuwe SPR-thema’s.
Op elk thema geven we een korte toelichting. Wat wordt ermee bedoeld; waren er verschillen te zien tussen de antwoorden van jongeren en ouderen of RIVM’ers en niet-RIVM’ers?
Met de uitvoering van deze activiteiten zetten RIVM’ers stappen ‘midden in de maatschappij’. Hoewel het een mooi resultaat heeft opgeleverd zijn er een aantal kanttekeningen te benoemen. Zo bleek dat veelal hoogopgeleide mensen input hebben geleverd.
Bij alle SPRnext-acties is bewust gekozen om de doelgroepen (jong, oud, social media) ‘open’ te ondervragen, en niet te veel te sturen in de antwoorden. Daarom is gevraagd naar de gedachten rondom ‘gezondheid en milieu’. Dit heeft als voordeel dat mensen een gevarieerde reactie gaven, en dat een breed beeld van wat er leeft in de maatschappij is ontstaan. Het nadeel is dat doelgroepen wellicht niet direct aan RIVM-disciplines als veiligheid, security en crisis hebben gedacht, waardoor die thema’s vooral bij de tonnenactie naar voren kwamen.
Ook de aard van de reacties verschilde. In de grote diversiteit aan antwoorden zagen we vaak een idealistische focus. Zo merkte iemand bij de social media-uitvraag op als belangrijk punt: “Dat iedereen in goede gezondheid kan leven en daar moeten we met alle landen samen voor zorgen.”Dit soort antwoorden kwam in alle groepen terug. Maar juist ook de meer praktische of oplossingsgerichte kant was goed vertegenwoordigd in de reacties.
Voor deze actie zochten we contact met een vijftal ouderenbonden; zij vertegenwoordigen immers de belangen van een groot deel van onze samenleving. Hoe zien zij de toekomst? En wat is hierin voor ouderen van belang?
Ken jij iemand van 70+? We vroegen RIVM’ers om met een pak stroopwafels bij een ouder iemand op de koffie te gaan en te vragen wat zij belangrijk vinden (voor de toekomst) op het gebied van gezondheid en milieu voor onze planeet, de Nederlandse maatschappij en voor hen persoonlijk. In totaal gaven 13 RIVM’ers gehoor aan deze oproep.
Via een vragenlijst, uitgezet op Facebook, LinkedIn, Instagram en Twitter, ontvingen we 102 reacties op zes vragen, soortgelijk aan de vragen van de stroopwafel activiteit.
Het merendeel van de reacties kwam van vrouwen, met als grootste leeftijdsgroep de 26- tot 45-jarigen. Vier deelnemers waren jonger dan 18 en acht waren er ouder dan 65 jaar. Verder was het merendeel van de deelnemers hoogopgeleid.
Hoe kijkt de jongere generatie aan tegen gezondheid en milieu? Drie RIVM’ers bezochten een school in Deventer en spraken daar met vijf 4-VWO klassen. Met behulp van de Mentimeter maakten we wordclouds om de gedachten van de jongeren te vangen. Ook discussieerden de leerlingen over de overkoepelende thema’s uit de wordclouds en konden ze stemmen op de thema’s die zij het belangrijkst vonden.
Het RIVM vroeg medewerkers die na 1990 (of iets eerder) geboren zijn om hun mening. Met totaal 22 jonge RIVM’ers werd nagedacht over een gezonde bevolking in een gezonde leefomgeving in de toekomst. Via een brainstorm en stemrondes kwamen we tot thema’s en onderwerpen die jonge RIVM’ers belangrijk vinden voor een gezonde en duurzame toekomst. Ook werd nagedacht over projectvoorstellen waar vervolgens met SPR-coins op gestemd kon worden.
Alle RIVM’ers kregen de mogelijkheid om input te leveren. In totaal ontvingen we 150 reacties, deels via de tonnen die op vijf locaties op het terrein geplaatst waren en deels per e-mail. Uit deze actie kwamen vooral veel onderzoeksgerelateerde onderwerpen naar voren.
"Het milieu zijn wij samen"
Lees verder voor de thema's:
Veilige en gezonde leefomgeving
Klimaat en transitie
Milieu en de grenzen daarvan
Nationale veiligheid, safety en security en (crisis)respons
In dit thema gaat het om onderwerpen die van belang zijn voor een veilige en gezonde lokale leefomgeving.
Wat zorgt er wel of niet voor dat de leefomgeving dicht bij de mens veilig en gezond is? Denk hierbij aan bodem-, water- en luchtkwaliteit en de effecten op gezondheid. Een groene omgeving, vervuiling en chemisch afval kwamen hierbij als onderwerpen naar voren. In dit kader werd ook een lagere uitstoot van uitlaatgassen genoemd (bijvoorbeeld door minder asfalt/auto’s, betere planning autostromen en meer openbaar vervoer) en het opschalen van duurzame / groene energie.
‘Het milieu zijn wij samen’, werd tijdens de stroopwafelactie opgemerkt. Ieders eigen verantwoordelijkheid en rol hierin werd een aantal keer genoemd. Onderwerpen als (milieubewust) eten, bewegen en omgaan met afval valt hieronder. Vanuit de social media-uitvraag werd meerdere keren de rol van de overheid genoemd, zoals het stellen en handhaven van strengere regels en normen. Opvallend was dat de ouderenorganisaties niets over dit onderwerp hebben genoemd.
Grootschalige kwesties op het gebied van klimaatproblematiek en veranderingen / overgangen die nodig zijn om nadelige gevolgen te beperken.
Dit thema doelt op de meer grootschalige klimaat- en milieuzorgen die momenteel spelen, dus verdergaand dan alleen het milieu in de directe leefomgeving. ‘Klimaatverandering’ werd veel genoemd bij de school, de ouderen van de stroopwafelactie en RIVM’ers.
Overstromingen (zowel veroorzaakt via de lucht met extreme neerslag als vanuit zee of rivieren), verzilting, bescherming van natuur/bossen, uitstervende dieren en biodiversiteit. Deze onderwerpen werden als belangrijk gezien bij dit thema. Onder dit thema valt ook het vergroten van de bewustwording en dat we meer doen om de effecten van klimaatverandering tegen te gaan.
Hieraan gerelateerd zijn verschillende transities gaande, zoals (het opschalen van) duurzame/groene energie, biobrandstoffen en het sluiten van kolencentrales. Maar ook wordt gedacht aan minder auto’s/asfalt, een betere planning van autostromen en meer openbaar vervoer.
Jonge RIVM’ers in het SPR Young Event noemden bovenstaande toespitsingen niet, maar denken nog een stapje verder oplossingsgericht, bijvoorbeeld met onderzoeken van mondiaal toepasbare technofixes. Hiermee doelen ze op niet te dure innovaties voor de markt, zodat ook ontwikkelingslanden ze kunnen gebruiken. Ze denken aan maatregelen als het opzuigen van CO2, het filteren van de lucht op de brommer en bomen meer CO2 op laten nemen. Ook noemen ze een optimaal circulair systeem, bewustzijn van de verduurzaming van de markt en een nieuwe standaard voor duurzame ontwikkeling. Bij deze groep jongeren ligt de focus vooral op het oplossen van problemen.
Opvallend was dat de ouderenorganisaties niets over dit thema gezegd hebben.
Tot waar kunnen we het milieu beïnvloeden tot het mis gaat, en wat kunnen we hieraan doen?
In dit thema staat meer het milieu centraal dan de mens. De mens beïnvloedt het milieu door middel van bijvoorbeeld uitstoot van (schadelijke) stoffen en het vergroten van de afvalberg, maar tot waar kan het milieu dit aan? Onderwerpen die zodoende onder dit thema vallen zijn vervuiling, afval, versnippering, verlaging van de biodiversiteit / uitsterven van dieren. Maar ook juist duurzaamheid, recycling, duurzame afvalverwerking, afval scheiden, duurzame energie, milieubewust eten en leven. Vanuit de social media-uitvraag kwam de opmerking dat bedrijven meer zouden kunnen doen als belangrijke spelers om groener te worden en de milieu-impact te verkleinen, maar ook dat de overheid duurzaamheid en milieubewustzijn zou moeten stimuleren. Daarnaast zouden burgers zelf meer initiatief moeten nemen op dit gebied.
Opvallend was dat de ouderenorganisaties niets over dit thema gezegd hebben. De onderwerpen over recycling en afval(verwerking) kwamen voornamelijk van de middelbare scholieren, de ouderen die via de stroopwafelactie zijn benaderd en de social media-uitvraag.
Het thema ‘nationale veiligheid, safety, security en (crisis)respons’ kwam vooral uit de tonnenactie van de RIVM’ers zelf naar voren. Zeker 13 reacties uit de tonnenactie passen direct onder dit thema, en meerdere inzendingen hebben raakvlakken met dit thema.
Onder dit thema vallen (onderzoeks)ideeën om Nederland in de toekomst veilig te maken en houden, een stevig netwerk te ontwikkelen en de omgeving te managen. Crises zijn onvoorspelbaar, maar multidisciplinaire preparatie ten aanzien van veiligheid is van groot belang. Dit alles in de breedste zin van het woord ‘veilig’: nationale veiligheid, externe veiligheid, milieuveiligheid, crisisrespons, psychosociale nazorg, CBRN-veiligheid (safety/security) en zo verder.
Vragen die hierbij spelen zijn: wat zijn de toekomstige crises en hoe gaan we hier mee om? Hoe pakken we de crisis ná de crisis aan (denk aan psychosociale nazorg)? Hoe houden we Nederland veilig (‘safety’) en zorgen we dat Nederland niet ten prooi valt aan kwaadwillenden van buitenaf (‘security’)?
"Meedoen aan activiteiten om gezond te blijven"
Lees verder voor de thema's:
Demografische veranderingen
Mentale gezondheid
(Arbeids)participatie en gezondheid
Vooral de groepen migranten en ouderen worden genoemd in dit thema.
Als we kijken naar de effecten van demografische veranderingen zijn er twee doelgroepen die opvallen in de samenleving. De migranten als gevolg van de vluchtelingenstroom naar Europa en onze EU-verplichtingen daarvoor en de toenemende vergrijzing van de Nederlandse bevolking, waartoe ook de eerste generatie gastarbeiders gerekend wordt. De ouderenbonden noemden specifieke problematiek van de laatste groep, zoals gemengde (man/vrouw) verzorgingshuizen.
Enerzijds wordt genoemd dat ouderen (vitaal) ouder worden en dus langer zelfstandig kunnen blijven wonen, anderzijds veroorzaakt dit meer ondersteuning in de vorm van professionele of mantelzorg, informatiebehoefte, aanpassing van woonvormen en de leefomgeving (o.a. tijdelijke zorgposten) en sociale betrokkenheid (eenzaamheid verkleinen). De migratiestroom uit verleden en heden veroorzaakt een grotere druk op de woningmarkt. Ook zal dit gevolgen hebben voor de multiculturele samenleving.
Enerzijds goede mentale gezondheid en anderzijds psychische aandoeningen.
Het belang van een goede mentale gezondheid werd in vrijwel alle type uitvragen genoemd. Alleen de ouderen van de stroopwafelactie noemden dit onderwerp niet.Uitspraken die met deze term samenhingen waren: ‘Aandacht voor lichaam en geest’, ‘Genoeg ruimte om ontspannen te leven’ en ‘Een goede emotionele gesteldheid en rustmomenten in de dag’. Afwezigheid van stress en het omgaan met stress werd ook veel genoemd, soms in combinatie met werkdruk. Deze uitspraken zijn in een aparte categorie opgenomen.
Depressie, eetstoornissen en dementie (dit laatste in verband met de vergrijzing) zijn ziektebeelden die binnen dit thema aan de orde kwamen.Volgens ouderenbonden en jonge RIVM’ers is daarnaast eenzaamheid onder ouderen een belangrijk onderwerp, onder meer doordat het voor deze groep lastig kan zijn om deel te nemen aan sociale activiteiten.
Verder valt op dat dit thema door RIVM’ers weinig genoemd werd, in totaal zo’n vijf keer. Soms was dit overigens specifiek gericht op één onderwerp, bijvoorbeeld het verminderen van de GGZ-budgetten.
"Genoeg ruimte om ontspannen te leven"
Weinig respondenten noemden dit thema. Het gaat vooral over psychische en lichamelijke gevolgen van de veranderende arbeidsmarkt.
RIVM’ers brachten de meeste hieraan gerelateerde onderwerpen onder de aandacht, waaronder invloed op de gezondheid van baanonzekerheid en leeftijdsdiscriminatie op de arbeidsmarkt (bijvoorbeeld stress), de verschuiving van vaste naar flexibele banen en de robotisering van arbeid. Ook noemden zij omgaan met werkdruk, preventie van burn-out klachten, en een goede werk-privé balans. RIVM’ers noemden ook investeren in beweging op de werkplek voor een betere gezondheid. Verder vonden zij het vergroten van maatschappelijke participatie (door arbeid, onderwijs, mantelzorg en vrijwilligerswerk) van belang, evenals duurzame inzetbaarheid en de gevolgen voor de gezondheid en arbeidsmarkt.
Andere onderwerpen die aan bod kwamen waren het verplicht langer doorwerken als gevolg van de toenemende levensverwachting, en de gevolgen hiervan voor de gezondheid van ouderen.In dit thema werd ook de (on)houdbaarheid van mantelzorg genoemd, vanuit het perspectief van de verzorger.Verder kwamen specifieke beroepen aan de orde, zoals beroepen in de zorg (die onder druk staan wegens bezuinigingen, vergrijzing, etc.) en de gevolgen voor de gezondheid van beroepen waarbij structureel nachtdiensten worden gedraaid (zoals verpleegkundigen, beveiligingspersoneel, en taxichauffeurs).
Opmerkelijk is dat er relatief weinig thema’s op dit vlak werden genoemd door de jongeren en de ouderen (inclusief social media-actie). Zij zagen vooral een paar aandachtspunten vanuit eigen perspectief (werkstress, baanonzekerheid). Interessant is bijvoorbeeld dat zij niets vermelden over het verplicht langer doorwerken, en de effecten van mantelzorg verlenen op de zorggevende.
"Gezonde voeding in de spotlights en betaalbaar"
Lees verder voor de thema's:
Voedsel
Ziekte(-epidemiologie)
Preventie en zorg
Het thema voedsel omvat zowel de voedselproductie als de voedselconsumptie.
Uit de verschillende manieren van uitvraag kwamen verschillende perspectieven van waaruit dit thema bekeken kan worden. Zo noemden de ondervraagden duurzaamheid, gezondheid, betaalbaarheid en een eerlijke verdeling van voedsel in Nederland, maar ook wereldwijd. In de antwoorden werd meestal vanuit één van deze perspectieven geredeneerd. In de uitvraag onder RIVM’ers is het thema een aantal keer integraal benaderd, zowel vanuit duurzaamheid als gezondheid en veiligheid.
Onderwerpen die gericht zijn op ‘gezond voedsel’ en meermaals genoemd worden zijn suiker in relatie tot ziekte, de suikertaks en verminderen van het zoutgehalte in producten. Ook overgewicht en obesitas en het belang van het betaalbaar houden van gezond voedsel kwamen aan bod. Duurzaam voedsel gaat onder meer over vermindering van de CO2-uitstoot tijdens de voedselproductie, het sluiten van de stikstofketen en het verminderen van overbevissing. Aan de andere kant werd ook het stimuleren van biologische producten genoemd, diervriendelijker produceren en überhaupt minder vlees eten.
Verder hebben de ondervraagden behoefte aan correcte en begrijpelijke informatie over de samenstelling van producten en de voedingswaarde. Microbiologische aspecten van voedselveiligheid werden niet genoemd.
Bij vergelijking tussen groepen waarmee gesproken is, valt op dat ouderen het thema voedsel minder vaak noemen. De associaties rondom voeding zijn vergelijkbaar tussen RIVM’ers en de overige groepen.
Dit thema onderscheidt twee gebieden waarop het RIVM actief is: de infectieziekte-epidemiologie en de epidemiologie van chronische ziekten.
Het merendeel van de antwoorden is onder te brengen in de categorie infectieziekte-epidemiologie. Onderzoek naar alternatieven voor antibiotica, zoals bacteriofagen, en het voorkomen van uitbraken van infectieziekten werden vaak genoemd. Onderzoek naar chronische ziekten, zoals diabetes, hart- en vaatziekten en kanker, werd bij de scholieren veel genoemd, maar verder relatief weinig. Als deze aandoeningen genoemd worden, dan gaat het vaak over de preventie hiervan. Zo worden deze aandoeningen in de social-media -actie een aantal keer gerelateerd aan voedingsgewoontes, bijvoorbeeld de beschikbaarheid van fast-food. Ouderen noemden onderwerpen als multi-morbiditeit en de langetermijneffecten en kosten-baten afwegingen van medicijngebruik.
Het type infectieziekte dat genoemd werd verschilde tussen jongeren en ouderen. Jongeren noemden bijvoorbeeld soa’s en ouderen spraken over mogelijke vaccinaties voor longontsteking. Door RIVM’ers werd Q-koorts als specifieke infectieziekte genoemd. Ook is er verschil te zien in de antwoorden van RIVM’ers en niet-RIVM’ers, waarbij de eerste groep een technische invalshoek heeft. Het gebruik van (epi-)genetica wordt vaak genoemd in dit verband.
"Ik vind het belangrijk dat meer mensen gezond worden en blijven"
Rondom preventie en zorg worden verschillende onderwerpen benoemd. Deze hebben te maken met de kwaliteit, betaalbaarheid en toegankelijkheid.
Thema's die in vrijwel alle groepen aan de orde kwamen, zijn zorgen over de betaalbaarheid en toegankelijkheid van de zorg, de ouderenzorg en alles wat daarmee samenhangt. Wel hebben groepen soms onderwerpen benoemd die meer van toepassing zijn voor hun eigen doelgroep. Zo legden de ouderen meer aandacht op preventie en aandoeningen onder ouderen, en gaven de jonge mensen aan dat de zorg in alle aspecten goed moet zijn voor scholieren en studenten. Ook factoren die impact hebben op de kwaliteit in de zorg werden genoemd, zoals werkdruk in de zorg, onvoldoende samenwerking tussen verschillende disciplines of shared decision-making tussen professionals en patiënten en inzet van zorgbemiddelaars.
De ondervraagden noemden ook het verleggen van focus in de zorg, bijvoorbeeld naar complexe problematiek (combinatie van eenzaamheid, beperkingen, multimorbiditeit, infectieziekten) of naar andere ziekten (zoals minder bekende ziekten, infectieziekten bij ouderen, steeds meer voorkomende ziekten). Ook focus op meer preventie werd genoemd, zoals vaccinatie, vroegopsporing van risicogroepen/kwetsbare groepen, en het gebruik van genetische en biologische markers om gezondheid in kaart te brengen en op basis daarvan risicoprofielen te maken.Ze noemden verder nieuwe kansrijke vormen van behandeling, bijvoorbeeld personalized medicine en E-Health.
Door RIVM’ers (tonnenactie) werd er weinig over preventie en zorg naar voren gebracht. Onderwerpen die daar vermeld werden waren medische technologie, betekenis van de medicalisering van de zorg, vitaal oud worden, onderzoek naar kwetsbare groepen en preventiemechanismen, (effecten van bezuinigingen in de) ouderenzorg op de maatschappij, GGZ-wachttijden en stijgende zorgkosten. Ook bij SPR Young en de scholieren zijn zorg en preventie niet sterk naar voren gekomen.
"Denk over wat je eet, hoeveel je beweegt en hoeveel afval je maakt"
Lees verder voor de thema's:
Integrale afwegingen
Verschillende groepen in de samenleving
Technische ontwikkelingen als onderwerp
Nieuwe onderzoeksmethoden
Dit thema gaat over de ontwikkeling van nieuwe instrumenten voor integrale afwegingen op het grensvlak van milieu (water en luchtkwaliteit), duurzaamheid, circulaire economie en gezondheid, veiligheid en infectieziekten (extern microbioom).
Belangrijk in dit thema zijn ook de transities naar een duurzame energie- en voedselvoorziening, waarin behoud van biodiversiteit en een gezonde (stedelijke) leefomgeving en veiligheid centraal staan. Verschillende RIVM’ers gaven de behoefte aan om meer integraal onderzoek te doen.Door in de hele keten te meten en generieke integrerende afwegingskaders en nieuwe modellering en forecasting instrumenten te ontwikkelen kunnen deze onderwerpen in samenhang onderzocht worden. Door integrale afwegingen te ontwikkelen komen dilemma’s beter naar voren en kan beter advies gegeven worden.
"Meer promotie van duurzame leefstijl op alle niveaus. Wonen, vervoer, voeding, beweging meer in lijn met draagkracht aarde."
In de samenleving bestaan diverse groepen die extra aandacht moeten krijgen op gezondheidsgebied, met als doel om de gezondheidsverschillen te verkleinen. Hierbij wordt vooral onderzoek naar demografische verschillen belangrijk gevonden.
Solidariteit, gelijke kansen voor iedereen, eerlijk verdelen. Deze onderwerpen kwamen aan bod in de social media-uitvraag. De onderwerpen worden samen genoemd met gezondheid. Mensen die de vragenlijst invulden vinden het belangrijk dat iedereen, alle Nederlanders, hetzelfde krijgen. Ze noemen daarbij goede zorg, een gezonde leefstijl en gezond leven. Ook voeding werd samen genoemd met eerlijk verdelen. Denk hierbij op wereldschaal aan ondervoeding en honger, maar ook juist overgewicht.
Bij het SPR Young Event spitsten de gelijke kansen zich toe op het terugbrengen van gezondheidsverschillen. Ook in de RIVM-brede tonnenactie kwam dit onderwerp terug. Zo wilden RIVM’ers graag onderzoek onder gevoelige en kwetsbare groepen, waarbij ook preventie werd genoemd. RIVM’ers hechten ook belang aan onderzoek naar de lagere levensverwachting van mensen met een lagere SES en regionale gezondheidsverschillen.
Door SPR Young werd ook de kwaliteit van leven met een chronische ziekte belangrijk gevonden. De scholieren vroegen extra aandacht voor gender-diversiteit (LGBTQ). Opvallend was dat de ouderengroepen niets over bovenstaande onderwerpen hebben gemeld.
Dit thema omvat technologische ontwikkelingen die gaande zijn, bijvoorbeeld op het gebied van (duurzame) energie en klimaatverandering/-adaptatie, genetica onderzoek, en de invloed van nieuwe technologie op de participatie van verschillende bevolkingsgroepen.
Vanuit meerdere activiteiten kwam naar voren dat technologische ontwikkelingen belangrijk zijn voor de toekomst. De scholieren noemden vaak ontwikkelingen op het gebied van (verschillende vormen van) energie en ‘innovatie duurzaamheid’ kwam als een belangrijk thema naar voren. Energieverbruik en duurzame groene energie werden ook genoemd tijdens de stroopwafelactie en de social media-uitvraag. Scholieren noemden daarnaast ook robotica, automatisering en genetica onderzoek (CRISPR).
De ouderenbonden keken juist naar technologische ontwikkelingen om ouderenwoningen zodanig in te richten dat ze langer zelfstanding kunnen wonen. Ook werd de vraag gesteld hoe technologische ontwikkeling kan bijdragen aan het vergroten van veiligheid, sociale cohesie, en mentale en fysieke activiteit.
Tijdens het SPR Young Event werd ook de invloed van nieuwe technologie op maatschappelijke participatie genoemd. Ook denken de jonge RIVM'ers dat kunstmatige intelligentie een belangrijkere rol kan gaan spelen in de toekomst. Verder kwamen ze met een projectvoorstel voor mondiaal toepasbare technofixes: relatief goedkope innovaties voor de markt om klimaatverandering te beperken (zie ook 'Klimaat en transitie'). Maar ook zouden we moeten kijken wat er mogelijk is rond klimaatadaptatie, omdat we nu eenmaal moeten leven met de verandering die gaande is en we de klimaatverandering niet volledig kunnen tegengaan.
RIVM’ers noemden veel thema’s die te maken hebben met de manier waarop het RIVM zijn onderzoek verricht. De burger-doelgroepen deden geen suggesties voor nieuwe manieren van onderzoek. Wel blijkt uit de resultaten dat alle doelgroepen oplossingen verwachten en niet alleen onderzoek naar de omvang van problemen.
Bij de RIVM’ers kwam de wens om meer innovatie-gericht onderzoek te gaan doen naar voren. Een term die daarbij vaak viel was Big Data. Daarnaast is een vraag hoe nieuwe of ongebruikelijke vormen van data verzameld en/of gebruikt kunnen worden om onderzoek te verrichten. Daarbij valt te denken aan het gebruik van satelliet- en sensorendata om luchtkwaliteit te meten, app- en internetdata voor het uitvoeren van bevolkingsonderzoeken, en data die uit Citizen Science- initiatieven voortvloeien als vervanger van zelf-verzamelde gegevens.
Een vorm van data die vaak terugkwam is het gebruik van genetische data (resulterend uit Next Generation Sequencing), om bijvoorbeeld kwetsbare groepen te identificeren, of de relatie tussen genen, darmflora en immuunsystemen te bestuderen.
Ook is door meerdere RIVM’ers de wens geuit om kennis van nieuwe (statistische en wiskundige) methoden, modellen en benaderingen op te doen als vervanging van of als aanvulling op oude manieren van aanpak. Voorbeelden zijn nieuwe forecast methoden en benaderingen die beter rekening houden met onzekerheid van risicoschattingen. Wat daarnaast veel terugkomt in de reacties van RIVM’ers is de aandacht voor het schatten van causale effecten van beleid (bv. bezuinigingen in de zorg op de volksgezondheid), blootstellingen (langetermijneffecten van Q-koorts, en de relatie tussen fijnstof en luchtwegklachten). Ook noemden zij interventies/behandelingen, zoals effect van nieuwe geneesmiddelen op de volksgezondheid, effect van gebruik blauwe lichtfilter op slaap en effect van interventie om het eten van rauw vlees te verminderen.
"Geloofwaardigheid en vertrouwen belangrijk"
Lees verder voor de thema's:
Voorlichting en interactie met het publiek
Internationale samenwerking
Waarden over gezondheid en milieu
In dit thema komen onderwerpen aan bod over de rol van het RIVM of de overheid bij voorlichting, participatie of interactie met het publiek. Steekwoorden hierbij zijn: informed decision making, citizen science en RIVM op scholen.
Oudere burgers willen vooral beter geïnformeerd worden over het belang van gezonde voeding en bewegen. Verder hebben ze behoefte aan informatie over bedreigingen zoals vervuiling door chemische stoffen en de kwaliteit van bodem, water en lucht. Ook is verschillende malen preventieve zorg en bewustzijn stimuleren genoemd. De overheid zou meer spotjes moeten maken over gezondheid. Daarnaast zou zij digitale gezondheidsprogramma’s moeten ontwikkelen. RIVM Young noemde nog ‘science communication’ als onderwerp en ‘iedereen is expert’.
Dit thema omvat internationale samenwerking, maar ook het delen van kennis wereldwijd. Dit werd genoemd door de scholieren, de ouderen van de stroopwafelactie en tijdens de social media-uitvraag. Deze groepen gingen niet in op de uitwerking van specifieke onderwerpen binnen dit thema.
"Participatiemaatschappij valt tegen, er staan geen vrijwilligers klaar"
Dit thema gaat over waarden in gezondheid en milieu en de spanningen en dilemma’s daarbij.
Op het vlak van volksgezondheid kwamen vaak sociaal-maatschappelijke perspectieven aan bod, zoals het nastreven van de menselijke maat, welzijn en het bieden van gelijke kansen. Deze onderwerpen kwamen in vrijwel alle groepen terug.
De ouderen uit de stroopwafelactie en de mensen die via de social media-uitvraag reageerden noemden daarnaast nog andere onderwerpen. Zij noemden de betaalbaarheid van de toenemende levensverwachting (pensioenen) en gezondheidszorg, maar ook van consequenties van de keuze voor een participatiemaatschappij (wie zorgt voor wie; huisvesting).
Op het gebied van milieu werden zorgen geuit over de kwaliteit van water, lucht, voeding etc. Ook alternatieven voor dierproeven werd genoemd. De ondervraagden droegen vaak oplossingen aan. Vaak gaven ze aan dat we minder moeten gebruiken van de stof die een probleem veroorzaakt. Er is hierbij behoefte aan extra voorlichting en bewustwording.
Wat opvalt is dat de ondervraagden het meest gericht zijn op het beperken van de problematiek in het nu. Het zijn de individuele ouderen (niet de ouderenbonden) die naar de houdbaarheid voor volgende generaties kijken. Ecologische perspectieven kwamen vaak terug in de antwoorden. Zo gaven de ouderen in de stroopwafelactie aan dat de focus meer op ecosystemen zou moeten komen, in plaats van op de economie.