"Zingeving en meedoen zijn belangrijk om gezond oud te kunnen worden"

Fons van der Lucht is senior public health onderzoeker bij het RIVM en daarnaast lector Healthy Ageing and Public Health bij de Hanzehogeschool Groningen. Op 11 oktober 2018 hield hij zijn lectorale rede in Groningen.

‘Grijs gebied verzilveren’ is de titel van zijn lectorale rede. Die geeft meteen de ambitie van Fons van der Lucht weer. “Mijn doel is om de problemen rond gezond ouder worden te agenderen, maar ook de mogelijkheden en kansen te benoemen. Ik wil graag bijdragen aan een visie op de derde levensfase. Vooral de kwaliteit van leven neemt daarin een belangrijke plaats in, en dat vraagt om een collectieve aanpak. Het is echt urgent nu.”

Want de komende 30 jaar neemt het aantal mensen boven de 65 jaar in Nederland met 1,5 miljoen toe. Meer dan een kwart van de bevolking zal in 2040 ouder dan 65 zijn.

“Er wordt veel vanuit zorg gedacht, vanuit individuen. Dat is niet houdbaar. We lopen tegen de grenzen van ons stelsel aan. In de publieke gezondheid, waar ik me mee bezighoud, kijk je naar de hele bevolking. Kleine initiatieven zijn er genoeg, maar hoe kom je tot iets waar de hele groep baat bij heeft?”

Kwetsbaarheid en ondervoeding

Preventie gaat volgens Fons van der Lucht verder dan alleen leefstijl. “Zingeving en meedoen zijn minstens zo belangrijk om gezond oud te kunnen worden.”

Een grote groep ouderen in Nederland heeft een ziekte of aandoening, maar voelt zich goed. Veel ouderen zijn vitaal en actief. Maar een deel is ook erg kwetsbaar. “In mijn lectoraat focus ik onder meer op kwetsbaarheid. Ik sluit daar aan bij een groot project binnen de hogeschool. Onderzoekers bij het RIVM die met dit thema bezig zijn probeer ik daar zoveel mogelijk bij te betrekken.

'In gemeenten zien ze veel ouderen met ondervoeding'

In een lectoraat sta je ook erg dicht op de praktijk. In gemeenten zien ze bijvoorbeeld veel ouderen met ondervoeding.” Studenten voeding en diëtiek van de Hanzehogeschool Groningen werken nu aan oplossingen hiervoor. Tegelijkertijd zie je dat de huisartsen in de regio allerlei gegevens hebben verzameld over kwetsbaarheid en ondervoeding. "Door dit bij elkaar te brengen hopen we kansrijke oplossingen te vinden voor kwetsbare ouderen." Meteen een mooi voorbeeld van de manier waarop het lectoraat onderdeel is van kennisnetwerken.

Bingo of wandelvoetbal

Ook eenzaamheid komt veel voor onder ouderen. Traditionele sociale ouderenactiviteiten zoals bingo zijn soms prima, maar veel ouderen zoeken iets anders. “Wandelvoetbal is een goed voorbeeld van een andersoortige, innovatieve activiteit. Je bent samen actief bezig, het is leuk, en het is fysiek niet te zwaar.” Ook vrijwilligerswerk draagt bij aan zingeving.

Belangrijke rol gemeenten

Gemeenten hebben een steeds belangrijkere rol gekregen in het ouderenbeleid. Van der Lucht werkt ook graag met gemeenten samen om over en weer kennis te delen. “Participatie, meedoen is het toverwoord. Als gemeente wil je weten hoe je dit bereikt bij ouderen. Hoe ziet de omgeving eruit waarin de oudere sociaal actief is? Het gaat bijvoorbeeld om een rustige, bereikbare omgeving – ook bereikbaar met de rollator.”

'Mentaal sterk zijn, grip houden en ontspanning zijn belangrijke ingrediënten om prettig oud te worden.'

Appingedam

Als voorbeeld noemt hij de Groningse gemeente Appingedam. “Daar zijn bewoners zelf plannen aan het maken om meer gezonde jaren te bereiken. Ze willen een ‘blue zone’ creëren. Blauwe zones zijn plaatsen in de wereld waar mensen langer leven dan elders. Mijn inbreng bij die plannen is systematiek aanbrengen, monitoring toevoegen, bepaalde RIVM-kennis delen. Allerlei kleine ideeën komen samen in een integrale aanpak. In Appingedam hebben we nu vanuit de hogeschool een innovatiewerkplaats ingericht.”

Hart sneller kloppen

“Kennis in actie brengen, daar gaat het mij om. Dat de volksgezondheid er echt bij gebaat is. Mijn hart gaat ook sneller kloppen van vernieuwende initiatieven. Een innovatie als de zelfrijdende auto is heel belangrijk voor ouderen. Als je in een krimpregio woont en het is steeds spannend of je rijbewijs nog verlengd wordt, dan is een zelfrijdende auto misschien wel dé oplossing.”

Ontspanning

Zelf hoopt Fons van der Lucht fit oud te kunnen worden. “Ik hoop dat ik kan blijven werken, actief dingen kan blijven doen. Ook vanuit zingeving.

Ik vind het belangrijk om ontspannen te zijn. We hebben een relaxte samenleving nodig. Ouderen ervaren vaak onvoldoende grip, ze raken het overzicht kwijt. Mentaal sterk zijn, grip houden en ontspanning, dat zijn voor mij belangrijke ingrediënten om prettig oud te worden. Die cognitieve aspecten worden vaak onderschat. Veerkracht is heel belangrijk om prettig en gezond oud te worden.”