Juli 2021 |
https://magazines.rivm.nl/2021/07/samen-werken-aan-veilig-werken
Open Up. Het thema van het Songfestival 2021. Heeft u het gezien? Ik wel. En ik werd geraakt. Door de audiovisuele verwenning van het festival. En door mooie liedjes, zoals Voilà van Frankrijk. Maar vooral door het thema Open up. Jezelf openstellen. Laten zien wie jij bent en wat je kan. Wat lukt en misschien ook wat niet lukt. Maar ook luisteren naar anderen. Proberen de denkbeelden van anderen te begrijpen. Dat is mijn beeld bij Open Up.
En dat thema past bij deze tijd. Zeker nu in de coronatijd. Iedereen wil weer dat de samenleving opengaat. Dat er weer meer kan. Dat we weer contact mogen hebben. Mijn vraag is dan: hoe doen we dat? En stellen we onszelf dan echt open? En hoe doen we dat eigenlijk voor veiligheid?
Want ja, openstellen is voor veiligheid van levensbelang. Immers, als we niet praten over dingen die fout gaan, leren we er ook niet van. Als we ongevallen niet onderzoeken, dan kunnen we er ook geen lessen uit trekken. Als we niet vertellen wat er zo goed gaat, kunnen we de ander ook niet op weg helpen.
Dus ook voor veiligheid is open up een essentieel thema.
Hoe doen we dat bij het RIVM? We luisteren naar u, de professional. In dit magzine staat weer een HVK’er in de spotlight. U leest het verhaal van Corné Roelen, die aangeeft dat veiligheid mensenwerk is. En we zijn met u in gesprek, bijvoorbeeld tijdens de netwerkbijeenkomst van 18 juni jl. Allemaal manieren om te horen wat er leeft onder veiligheidsprofessionals.
En we openen onze kennisbronnen. Onze database over ongevallen is beschikbaar. Veel van deze informatie staat nu handzaam op de website. U leest er meer over in dit magazine. We houden ook onze ogen open. Drie jaar geleden zijn we gestart met een nieuwe manier van kijken en informatie verzamelen uit ernstige arbeidsongevallen. De gedachte achter Storybuilder houden we vast, maar we verzamelen de informatie nu veel efficienter. Zo is de informatie sneller beschikbaar en up-do-date. Daar was een behoorlijke slag voor nodig. Oude denkbeelden zijn doorbroken.
Tot slot vragen we het ook aan u om u open te stellen. We kunnen alleen van elkaar leren, als we successen blijven delen. Dus deel uw verhaal over veiligheid via de website veiligheidsinterventies.nl. Zodat we samen veilig kunnen werken.
En stel uzelf deze zomer onder de parasol, op een bergtop of aan het zwembad nog eens deze vraag:
Hoe stel ik mijzelf open voor veiligheid?
Veel leesplezier en een fijne zomer toegewenst.
Viola van Gulderner
Programmamanager Veiligheid, Cultuur en Gedrag
Het doel van deze denktank is om samen praktijk- en oplossingsgericht aan de slag te gaan met uitdagingen op het gebied van veilig werken. De denktank is voor en door de praktijk, waarbij het RIVM als kennismakelaar optreedt.
Uit een behoeftenonderzoek onder arboprofessionals van diverse branche- en sectororganisaties bleek dat er vooral behoefte is aan het uitwisselen van kennis en ervaringen op het gebied van veilig werken en aan een brug tussen beleid, praktijk en onderzoek. Uit het behoeftenonderzoek is ook een lijst met relevante onderwerpen gekomen. Deze lijst bepaald in grote mate welke onderwerpen tijdens de komende bijeenkomsten van de denktank op de agenda staan.
De denktank komt gemiddeld drie keer per jaar bij elkaar (afwisselend online en op locatie). Tijdens de bijeenkomsten staat één onderwerp centraal. Dit onderwerp wordt geïntroduceerd door iemand uit de denktank, van het RIVM of door een externe expert, waarna vervolgens gezamenlijk actief aan de slag wordt gegaan. Hierbij worden vragen behandeld als: Waar lopen we tegenaan? Wat hebben we nodig? En kunnen we gezamenlijk handvatten formuleren die ons kunnen helpen? De uitkomsten van de bijeenkomsten worden breed gedeeld, bijvoorbeeld op de website lerenvoorveiligheid.nl of in dit online magazine.
Ben jij als arboprofessional werkzaam bij een (of meerdere) brancheorganisatie(s)? En vind je het leuk om een aantal keer per jaar actief mee te denken en een bijdrage te leveren aan de denktank? Laat het ons dan weten via veiligwerken@rivm.nl.
De sessie ‘Best practices van veiligheidsprofessionals’ leverde waardevolle inzichten op. Zo is veiligheid een continue proces, waarbij je aan alle knoppen moet blijven draaien: mensen, middelen en methoden. Maar ook bleek dat een interventie alleen succesvol kan zijn als je jouw doelgroep goed kent.
Bij de sessie ‘Veilig werken bevorderen door nudging?’ werden succesvolle nudges van deelnemers gedeeld. Bijvoorbeeld het weergeven van het aantal calorieën op de trap of het omhoog zetten van zit/sta-bureaus aan het eind van de dag. Dan ga je de volgende ochtend automatisch staand aan het werk. Ook de nugdes met heftrucks uit het RIVM-onderzoek en de resultaten van dit onderzoek kwamen aan bod.
De sessie ‘Afleiding, lijd jij daar ook aan?’ gaf inzicht in hoe mensen afgeleid raken op het werk. Uit onderzoek blijkt namelijk dat we gemiddeld genomen 47% van de tijd zijn afgeleid. Ook blijkt dat we vooral ruimtelijke taken niet goed gelijktijdig kunnen uitvoeren. Een voorbeeld van een gecombineerde ruimtelijke taak is autorijden terwijl je tegelijkertijd ook op je navigatie kijkt. Het combineren van ruimtelijke taken kan al binnen 1.6 seconden een gevaarlijke situatie opleveren.
Bij de sessie ‘Risicoperceptie en veilig werken’ viel op dat risico vaak wordt bekeken vanuit de technische benadering (risico = kans * effect). Maar risicoperceptie is veel complexer. Dat bleek uit de goede vragen en voorbeelden die naar voren kwamen. Tijdens de sessie gebruikten de sprekers een theoretisch model om de complexiteit van risicoperceptie toe te lichten. Dit bleek een goed denkkader om de motivatie om veilig(er) te werken beter te begrijpen.
Wat ons betreft was het een geslaagde middag. We willen alle deelnemers en (gast)sprekers hartelijk bedanken voor hun bijdrage.
Een van de vragen die we op het platform stellen is hoe effectief de ingediende interventie volgens de indiener is. Daarbij vragen we ook waaraan ze dat merken en hoe ze dat gemeten hebben. Het is voor veel interventies echter vaak niet duidelijk of ze ook echt werken in de praktijk. En wat verstaan we eigenlijk onder ‘echt werken’? Is dat een verbeterde veiligheidscultuur? Of bijvoorbeeld minder (bijna) ongevallen?
In een nieuw onderzoeksproject gaan we de effectiviteit van interventies verder uitpluizen. We doen onderzoek naar twee bekende interventietypes: poortinstructies en het aanbrengen van visuele markeringen.
We proberen antwoorden te vinden op vragen als:
Wil jij op de hoogte blijven van dit project? Of heb je vragen en/of opmerkingen? Mail dan naar veiligwerken@rivm.nl.
Denk met ons mee over de verdere ontwikkeling van veiligheidsinterventies.nl De komende periode staat voor ons in het teken van het verder doorontwikkelen van veiligheidsinterventies.nl. Daarvoor organiseren we diverse sessies, waarbij jullie input van grote toegevoegde waarde is. De sessies vinden plaats op:
Vind je het leuk om tijdens een van de sessies met ons mee te denken en ons van waardevolle input te voorzien? Meld je dan aan via veiligwerken@rivm.nl en geef daarbij aan op welke van bovenstaande data je wilt deelnemen. |
Corné Roelen (49) begon zijn loopbaan bij de bedrijfsmilieudienst West Brabant. Inmiddels is hij alweer zo’n 21 jaar in dienst van Perfetti Van Melle. Begonnen als milieucoördinator voor twee fabriekslocaties in de Benelux, nu is hij als manager Safety Health, Environment & Risk wereldwijd actief.
Ik ben ooit uit idealisme begonnen met de opleiding milieukunde. Het brede en generalistische sprak me aan. Daarin heb ik jaren gewerkt. Toen ik in 2001 werd gevraagd om arbo erbij te doen, leek me dat mooi. Tijdens de HVK-opleiding kwam ik erachter dat arbo veel breder is dan milieukunde. En het staat veel dichter bij de mensen. Veiligheid is nu, gezondheid is later en het milieu staat daar nog verder vanaf. Althans zo kwam het destijds op mij over.
Het mooie aan dit vak vind ik het proberen om de beweegredenen van mensen te doorgronden. Er zit altijd meer achter een ongeval dan alleen 'de stommiteit' van een medewerker. Mensen doen juist vaak onveilige dingen vanuit een positieve insteek. Ze willen het werk door laten gaan, geen stilstaande machines. Handelingen worden dan vaak onbewust onveilig.
Wat het vak interessant maakt is het samenspel tussen gedrag, techniek en organisatie.
De fascinatie voor het vak komt ook doordat ik met veel verschillende culturen werk. Sommige landen hebben nauwelijks arbeidsongevallen. De vraag is dan, hoe kan dat? Wat doen zij anders? Dat is best ongrijpbaar en daar proberen we inzicht in te krijgen. In Europa werkt het bijvoorbeeld meestal niet om iets op te leggen. In sommige andere culturen juist wel.
Wat het vak interessant maakt is het samenspel tussen gedrag, techniek en organisatie. Want aan welke knoppen moet je draaien om de veiligheid te bevorderen, met behoud van vingers en zonder psychische druk? Dat is wat mijn werk leuk maakt.
Wat het ook leuk maak is dat mijn werkdag bijna nooit loopt zoals gepland. Zelfs niet in coronatijd. Ik werk al 15 maanden vanuit huis, en toch is het nooit saai. Ik heb het voordeel dat ik wereldwijd de meeste fabrieken heb bezocht. Daarnaast is er veel online mogelijk. Toch heeft op locatie zijn wel de voorkeur. Het zien ruiken en voelen, non-verbale communicatie, dat is allemaal super belangrijk.
Ongevallen blijven toch het meest bij. Ze hebben impact. Niet alleen op de persoon zelf, maar ook op een afdeling en op de organisatie als totaal. Er zijn veel invalshoeken om een ongeluk mee te benaderen. En het gaat altijd over mensen.
Mensen doen juist vaak onveilige dingen vanuit een positieve insteek.
Alle bedrijven zullen zeggen dat ze arbeidsveiligheid belangrijk vinden. Maar of het analyseren van risico’s en ze aanpakken altijd prioriteit heeft, is een heel ander verhaal. Als er een ongeval gebeurt staat het onderwerp in de spotlight. Dat duurt dan een paar weken en dan ebt het weer weg. Het is dus de kunst om de aandacht, ook zonder ongeval, vast te houden.
Daarbij gaat het ook om de vraag wie verantwoordelijk is voor veiligheid. Ben ik dat, omdat ik er elke dag mee bezig ben? Of zijn het juist de mensen in de fabriek? Zij hebben per definitie een veel grotere invloed op de veiligheid dan ik.
Een mooi voorbeeld maakte ik jaren geleden mee. Ik keek naar een machine en zag een plek waar je makkelijk je vinger in kon steken. De reactie van de persoon die meeliep was: ‘Hoe stom kun je zijn om daar je vinger in te steken’. We kunnen het afschermen, maar als je dat doet, dan kun je bij een storing er een half uur niet bij. Er is dus een constant dilemma tussen veiligheid en werkbaarheid. Dat is ook het fascinerende. Wat beweegt mensen? Goede intenties, veilige machines, het blijft subjectief.
Het is me gelukt om arbeidsveiligheid structureel op de agenda van de organisatie te zetten. Dus toch in een soort spotlight. Een kleiner lampje, maar wel een die continu blijft branden. En dat is supermooi.
Blijf kritisch en neem de tijd en moeite om je in de activiteiten en de mensen te verdiepen. Loop mee in de fabriek. Ook op verschillende afdelingen en tijden. Waar lopen ze tegenaan, welke risico’s komen ze tegen? Kennen ze de risico’s, maar ook de maatregelen die het bedrijf genomen heeft om die risico’s te verminderen?
Een kleiner lampje, maar wel een die continu blijft branden.
Mijn link met het RIVM zit in Storybuilder. Ik merk wel dat jullie de laatste tijd stevig aan de weg timmeren. De website Lerenvoorveiligheid.nl bevat al veel nuttige informatie. Wel zal er nog gewerkt moeten worden om veiligheidskundigen interventies te laten invullen op veiligheidsinterventies.nl. Mensen vinden het spannend om interventies te delen. Want ongevallen zijn nu eenmaal niet echt succesverhalen. En het zit in de aard van veiligheidskundigen om risicomijdend te zijn. We zoeken over het algemeen de spotlight niet op. Maar als niemand iets doet, verandert er ook niets. Dus is het wel belangrijk om interventies met elkaar te delen.
Het RIVM heeft data van meer dan 30.000 ernstige ongevallen zorgvuldig geanalyseerd en vertaald naar relevante informatie voor werkgevers en arboprofessionals. Zo blijkt bijvoorbeeld dat bij het ongevalstype ‘val van ladder of trapje’ in 43% van de ongevallen de ladder of trap niet op een goede manier geplaatst was, zoals op een nat oppervlak. Dit soort inzichten zijn waardevol om de veiligheid op de werkvloer te verbeteren.
Van een aantal ongevalstypes is ook een animatie en infographic beschikbaar. Deze vertellen op een laagdrempelige manier de verhalen, feiten en lessen van het ongeval. Wanneer je geïnteresseerd bent in informatie over ongevallen in een specifieke sector, dan zijn de Sector Informatiekaarten (SIK’s) iets voor jou. Hier vind je welke soorten ongevallen in de sector plaatsvinden, welke slachtoffers er vallen, wat de achterliggende oorzaken van ongevallen zijn en welke menselijke fouten er worden gemaakt.
Dus wil je leren van ongevallen? Ga dan snel naar lerenvoorveiligheid.nl.
De gegevens in de Monitor Leren van Ongevallen (MLvO) over 2020 zijn vastgesteld. Dit is de eerste dataset sinds de monitor op 1 januari 2020 in gebruik is genomen door de Inspectie SZW. Binnenkort verschijnen de eerste rapportages over deze data. Met de MLvO wordt basisinformatie over ernstige arbeidsongevallen gestructureerd verzameld. Het gaat om ongevallen die door de Inspectie SZW zijn onderzocht.
De monitor is inhoudelijk gebaseerd op het Storybuildermodel en is tot stand gekomen door een samenwerking tussen het RIVM, de Inspectie SZW en de directie Gezond & Veilig Werken van het Ministerie SZW.
Meer over de totstandkoming van de MLvO staat in het artikel dat eerder in het magazine verscheen.
Uitslag Poll: over welke twee type ongevallen gaan de volgende animaties?Ieder jaar maken wij animaties en infographics over verschillende type ongevallen. Er zijn inmiddels van zes type ongevallen animaties gemaakt. Maar met welke ongevallen moeten we nu verder? Dat vroegen we jullie in het vorige magazine. Met de twee type ongevallen die de meeste stemmen kregen, gaan we als eerste aan de slag. De volgende zes type ongevallen waren in de race voor de winst:
Met ruim 40 stemmen, hebben we twee winnaars kunnen kiezen: ‘Val op gelijke hoogte’ en ‘Val van een ladder’. We verwachten dat de animaties en infographics aan het einde van de zomer gereed zijn. |
Het RIVM analyseert periodiek ernstige ongevallen bij BRZO-bedrijven en publiceert de resultaten daarvan in een rapport. Het RIVM heeft voor dit rapport zeventien incidenten geanalyseerd met het StorybuilderMHC-model. Menselijke fouten of materiaalverzwakking kwamen het meest als directe oorzaak voor. Het risico van de incidenten werd vaak niet van tevoren gezien. Daardoor ontbraken de juiste plannen en procedures voor werkzaamheden, delen van inspectieplannen en/of instrumentatie om ontstane procesafwijkingen op te merken. Hier kan meer mee gedaan worden. Bijvoorbeeld door te leren van incidenten, procedures uit te breiden en gebruik te maken van checklists om te controleren of alle stappen zijn gezet.
De directe oorzaken van de incidenten waren voornamelijk ‘menselijke fouten' en ‘materiaalverzwakking'
Uiteindelijk waren de directe oorzaken van het incident voornamelijk ‘menselijke fouten tijdens gebruik, wijziging of onderhoud’ (6 incidenten) en ‘materiaalverzwakking, inclusief corrosie en erosie’ (6 incidenten).
In de meeste gevallen was het niet mogelijk om afwijkingen te herstellen. Naast de al genoemde instrumentatie, ontbraken vaak ook de organisatorische procedures om afwijkingen tijdig te ontdekken en herstellen. Periodieke inspecties, periodieke Hazops (Hazard and Operability study) en last minute risk analyses hadden kunnen helpen om deze incidenten te voorkomen.
Het gehele rapport is te downloaden van de RIVM-website.
Het interventieplatform voorlopig niet uitgebreid met gezond werkenOp het platform veiligheidsinterventies.nl kunnen arboprofessionals veiligheidsinterventies met elkaar delen. Begin dit jaar hebben we onderzocht of er behoefte is aan een uitbreiding van dit platform met interventies over gezond werken. Bijna 600 arbo-professionals hebben de vragenlijst ingevuld. Uit het onderzoek bleek dat de kennis over maatregelen die zich richten op gezond werken, goed op orde is. Ook wisselen professionals onderling al veel kennis uit. Daarnaast blijkt er een drempel te bestaan om actief de database te vullen. Voorlopig breiden wij het platform daarom niet uit. De suggesties uit dit onderzoek nemen we wel mee in onze activiteiten om (samen met jullie) te zorgen dat steeds meer veiligheidsinterventies gedeeld worden. Concrete voorbeelden zijn de samenwerking met beroepsverenigingen en een mogelijke focus op MKB-bedrijven. Ben jij enthousiast over een interventie die je hebt doorgevoerd en wil je delen wat het effect was? Of ben je op zoek naar effectieve interventies en wil je inspiratie opdoen? Kijk dan op https://veiligheidsinterventies.nl |