← Terug

Bevolkingonderzoek baarmoederhalskanker 2020

Alle vrouwen van 30 tot en met 60 jaar krijgen een uitnodiging voor het bevolkingsonderzoek baarmoederhalskanker. Hiermee kan de ziekte in een vroeg stadium, nog voor er klachten zijn, worden opgespoord en voorkomen. Sinds 2017 wordt eerst getest op de aanwezigheid van het humaan papillomavirus (HPV) en daarna, als dat wordt gevonden, op afwijkende cellen. Afwijkende cellen kunnen baarmoederhalskanker veroorzaken.

Highlights 2020

Tijdelijke stopzetting bevolkingsonderzoek baarmoederhalskanker

Op 16 maart 2020 zijn de bevolkingsonderzoeken naar kanker tijdelijk stopgezet vanwege het uitbreken van de COVID-19-pandemie. Dat geldt ook voor het bevolkingsonderzoek baarmoederhalskanker. Tijdens de stopzetting van het bevolkingsonderzoek waren de HPV-laboratoria van het bevolkingsonderzoek baarmoederhalskanker gereserveerd voor COVID-19-diagnostiek. Sinds 1 juli 2020 is het bevolkingsonderzoek stapsgewijs hervat en zijn herinneringsbrieven gestuurd naar de vrouwen die hun uitnodiging voor 16 maart in huis hadden. De achterstand in het aantal verstuurde uitnodigingsbrieven was opgelopen tot 285.000. Sinds oktober 2020 hebben we 120% van het normale aantal uitnodigingsbrieven verstuurd. De deelname blijft wel wat achter. Sinds half november heeft de zelfafnameset een prominentere rol gekregen als alternatief voor het uitstrijkje bij de huisartspraktijk. Ondanks de gemaakte inhaalslag en extra inzet van de zelfafnameset duurt het in ieder geval nog tot eind 2021 voordat alle uitnodigingen weer op tijd worden verzonden. 

Herpositionering zelfafnameset (ZAS)

Het RIVM-CvB heeft in 2020 drie scenario’s uitgewerkt voor herpositionering van de ZAS. Deze zelfafnameset is bedoeld voor vrouwen die het moeilijk vinden om een uitstrijkje te laten maken bij de huisarts en daarom niet meedoen aan het bevolkingsonderzoek. De vrouw neemt met behulp van de ZAS zelf thuis vaginaal materiaal af en stuurt dit op naar het laboratorium waar het wordt getest op HPV. Wordt HPV gevonden, dan is alsnog een uitstrijkje nodig bij de huisarts voor een cytologische beoordeling.

Een van de scenario’s die het RIVM-CvB heeft uitgewerkt, betreft het voorstel om de ZAS ongevraagd op te sturen naar de vrouwen die niet reageren op de uitnodiging van het bevolkingsonderzoek baarmoederhalskanker. In een tweede scenario beschrijven we de mogelijkheid om de ZAS op te sturen naar 30-jarige vrouwen die voor het eerst worden uitgenodigd voor dit onderzoek. Het derde scenario beschrijft de mogelijkheid dat iedere vrouw in de uitnodigingsbrief de keuze krijgt: óf een uitstrijkje, óf een ZAS. 

Het RIVM-CvB heeft de drie scenario’s voorgelegd aan het ministerie van VWS, die hiervoor advies vraagt van de Gezondheidsraad (GR). Op basis van het advies van de GR maakt het ministerie van VWS een keuze voor de manier waarop de herpositionering van de steeds populairder wordende ZAS kan plaatsvinden en we de drempel voor vrouwen om mee te doen aan dit bevolkingsonderzoek verder kunnen verlagen. 

Informatiekaart

Om ervoor te zorgen dat de informatie over het hoe en waarom van het bevolkingsonderzoek baarmoederhalskanker voor de hele doelgroep toegankelijk is, heeft het RIVM-CvB in 2020 een informatiekaart opgeleverd. Hierop kunnen vrouwen in één oogopslag zien wat het onderzoek inhoudt. Daarvoor hebben we gebruikgemaakt van kernachtige teksten en infographics, zodat ook laaggeletterden de informatie tot zich kunnen nemen. De uitnodigingsbrief zal verwijzen naar deze informatiekaart, die in meerdere talen beschikbaar komt. 

Integrale Aanbestedingsstrategie (IAS)

In 2020 startten verschillende aanbestedingstrajecten ten behoeve van het bevolkingsonderzoek baarmoederhalskanker. Om de aanbestedingstrajecten efficiënter te laten verlopen, hebben we in 2020 een Integrale Aanbestedingsstrategie (IAS) opgesteld.   

Aanpassingen triage

In 2019 zijn we gestart met het project ‘verminderen onnodige doorverwijzingen’. Bij een ongunstige uitslag (HPV-positief en afwijkende cellen) wordt een vrouw doorverwezen naar de gynaecoloog. In 2019 werden ruim 13.500 vrouwen hiernaartoe doorverwezen. Bij 4.982 vrouwen werd een voorstadium van baarmoederhalskanker gevonden. Om het aantal onnodige doorverwijzingen zoveel mogelijk terug te dringen, hebben we verschillende scenario’s opgesteld waarmee we de triage kunnen aanpassen. Deze heeft het ministerie van VWS voorgelegd aan de Gezondheidsraad (GR), die hierover in 2021 advies uitbrengt.

Vooruitblik 2021

  • In 2021 verwachten we een advies van de Gezondheidsraad over onder andere de inzet van de zelfafnameset en het verminderen van onnodige doorverwijzingen. 
  • 2021 zal voor een groot deel in het teken staan van (het inlopen van de achterstanden als gevolg van) de COVID-19 pandemie. Ook laat het RIVM-CvB in 2021 een impactanalyse uitvoeren van de COVID-19 pandemie op de bevolkingsonderzoeken.
  • Het RIVM-CvB maakt in 2021 de bevolkingsonderzoeken beter toegankelijk voor transgenders.
  • Aanbestedingen vragen ook in 2021 veel aandacht.

Monitor 2019

In opdracht van het RIVM monitort het Integraal Kankercentrum Nederland (IKNL) sinds 2018 jaarlijks de prestaties van het bevolkingsonderzoek baarmoederhalskanker. In 2020 werden de cijfers bekendgemaakt over 2019.

  • 56% van de vrouwen uit de doelgroep nam deel aan het bevolkingsonderzoek baarmoederhalskanker.
  • Van de deelnemers nam 8,6% deel via de zelfafnametest (ZAS). In 2018 was dat nog 6,8%.
  • 9,8% van de gescreende vrouwen is positief getest voor het HPV-virus.
  • Ruim 13.500 deelnemers zijn doorverwezen naar de gynaecoloog.
  • Bij 4.982 vrouwen werd een voorstadium van baarmoederhalskanker gevonden. Dat is 1,1% van alle deelnemers.

Bron: Integraal Kankercentrum Nederland (IKNL)

 

Vernieuwingen doorgevoerd voor bevolkingsonderzoeken naar kanker

In 2020 is er hard gewerkt aan de uitvoeringskaders van de bevolkingsonderzoeken naar borst-, baarmoederhals- en darmkanker. Ook heeft het RIVM-CvB de broncode van ScreenIT - het ict-systeem voor de bevolkingsonderzoeken naar kanker - openbaar gemaakt en is de communicatie over deze bevolkingsonderzoeken verbeterd. 

Uniformering Uitvoeringskader

In 2020 is de uniformering van de Uitvoeringskaders van de drie bevolkingsonderzoeken naar kanker afgerond. Een Uitvoeringskader beschrijft hoe en door wie het betreffende bevolkingsonderzoek moet worden uitgevoerd, en welke afspraken daarvoor gelden. Het Uitvoeringskader is geschreven voor alle (medisch) professionals die betrokken zijn bij het bevolkingsonderzoek. De Uitvoeringskaders voor de drie bevolkingsonderzoeken naar kanker zijn nu in opzet gelijk. 

Broncode gepubliceerd van ScreenIT

Daarnaast hebben het RIVM-CvB en de landelijke screeningsorganisatie de broncode van ScreenIT - het ict-systeem voor de bevolkingsonderzoeken naar baarmoederhals-, borst- en darmkanker - in 2020 openbaar gemaakt. ScreenIT haalt gegevens op uit het Basisregistratie Persoonsgegevens (BRP), stuurt uitnodigingen aan de doelgroep, plant de diagnostiek en registreert de uitslagen van de onderzoeken. Het systeem, dat eigendom is van het facilitair bedrijf van de landelijke screeningsorganisaties, is ontwikkeld met publiek geld. Dat is ook de reden dat het RIVM-CvB de broncode heeft vrijgegeven. Zodoende kunnen ook andere landen het systeem nabouwen. Ook ontstaat er een eerlijker speelveld voor IT-bedrijven. Zij kunnen bij toekomstige aanbestedingen voor het beheer en onderhoud van ScreenIT meedingen.

Communicatie verbeterd

Voor de bevolkingsonderzoeken naar baarmoederhals-, borst- en darmkanker heeft het RIVM-CvB korte animatiefilmpjes laten maken die worden vertoond op de wachtkamerschermen in huisartsenpraktijken. Zo hopen we een groter deel van de doelgroep te bereiken met informatie over de bevolkingsonderzoeken. Ook zijn de webpagina’s van het RIVM over de bevolkingsonderzoeken naar kanker vernieuwd. In januari 2020 is de vernieuwde website live gegaan. De webpagina’s zijn nu overzichtelijker, professioneler en toegankelijker.